STRATIŠTE ZA DECU USRED PLAVA!: Istoričari u Crnoj Gori i dalje ''zaboravljaju'' jedan od najstrašnijih zločina u njenoj istoriji

Milutin SEKULOVIĆ

21. 07. 2024. u 16:26

UPRKOS trudu starog univerzitetskog profesora dr Marka Kneževića, istoričari u Crnoj Gori i dalje "zaboravljaju" jedan od najstrašnijih zločina od njenog postojanja.

СТРАТИШТЕ ЗА ДЕЦУ УСРЕД ПЛАВА!: Историчари у Црној Гори и даље заборављају један од најстрашнијих злочина у њеној историји

M. SEKULOVIĆ

Prilika da se stvar "popravi" propuštena je pre dve godine prilikom donošenja "Rezolucije o genocidu u Pivi i Velici", uprkos zalaganju uglednog publiciste Vojina Grubača, koji je tada kazao da se u naslov teksta rezolucije mora dodati i slučaj koncentracionog logora u Plavu koji je osnovan tačno devet dana pre ustanka 13. jula 1941. godine, "tim pre što se radilo o zločinu na osnovama verske natrpeljivosti s očitim elementima etničkog čišćenja"...

Nedavno, prilikom rasprave u Skupštini Crne Gore o Rezoluciji o genocidu u sistemu logora Jasenovac, Dahau i Mauthauzen, jedan od poslanika koji se zalagao za njeno usvajanje, ustvrdio je da je jedini logor za decu tokom Drugog svetskog rata bio formiran u NDH, u Jastrebarskom.

Politički junoša, kao i većina poslanika u Skupštini Crne Gore, pokazao je da ne zna da je osim Jastrebarskog, u to vreme logor za žene i decu postojao usred Plava!

To mesto udaljeno je nepunih 100 kilometara vazdušnom linijom od Skupštine Crne Gore u kojoj se beskonačno debatuje o svemu i svačemu, ali i "zaboravlja" kakve su se strašne stvari dešavale.

Zanemaruje se da su u Plavu vođe lokalnih bandi balista i vulentara - Šemso, Rizo i Šabo Ferović - zauzeli višespratnu kuću Vukote Džudovića u Plavu i odmah počeli sa dovođenjem nevinih i nenaoružanih pravoslavnih civila, pre svega žena i dece. U to vreme su muškarci i mladići toga kraja već bili po šumama, zbog pripreme ustanka.

Dug stradalim mališanima

- ZLOČIN se ne sme zaboraviti, jer je zaborav drugo ubistvo nevinih, što takođe predstavlja zločin. Zato, zločin treba zapisati i sačuvati od zaborava. Kao jedan od preživelih dečaka Plavskog logora, morao sam da ispunim dug prema stradaloj deci i ostalim žrtvama tog logora, među kojima su moj maloletni brat Miroslav - Mišo i sestra Kosa (pogrešno preimenovani u Spisku žrtvava rata 1941-1945. Savaznog zavoda za statistiku u Bratislav i Raku) - objašnjava profesor Knežević. Zbivanja u Plavu su deo njegovog naučnog rada, a on se priseća da su u prvih sedam dana, kada su zatvor vodili vulnetari i balisti, u logoru vladali nasilje i haotično stanje.

Žene i devojke su izvođene na silovanje, logoraši u početku nisu dobijali hranu, a deca su počela umirati od gladi i bolesti. Italijanska komanda je uvažila pritužbe logoraša na nedela plavskih silovatelja, pa je straža ubrzo zamenjena italijanskim vojnicima, priča profesor Knežević, koji ističe da su njegovoj porodici pružali pomoć

Prema istraživanju dr Kneževića, logor u Plavu ostao je zapamćen po brutalnom, nehumanom i sadističkom ponašanju vulnetara i balista prema logorašima, po masovnim silovanjima devojaka i žena U zatočeništvu bilo je oko 500 osoba, ali posebno je tragična činjenica da je tu 31 dete umrlo od gladi i bolesti.

- Okupacijom od strane italijanskih fašista 1941. godine, plavsko-gusinjski kraj je proglašen "oslobođenim" i priključen takozvanoj Velikoj Albaniji. Pod okupacijom je ostao sve do konačnog oslobođenja 1945. godine. Za to vreme pravoslavni živalj je bio izložen velikom nasilju i stradanjima. Glavna stratišta tog življa, zbog "neraščišćenih računa" iz prošlosti, u toku rata bila su Velika i Plav. Nad nedužnim žiteljima Velike izvršen je genocid 28. jula 1944. godine, a u Plavu su početkom jula 1941. godine ovdašnji kvinslinzi i sluge okupatora - vulnetari i balisti, na čelu sa vođama Šemsom, Rizom i Šabom Ferovićem, osnovali zloglasni plavski logor. To je bio koncentracioni i jedini logor za žene i decu u Crnoj Gori u vreme Drugog svetskog rata. Najbrojnije žrtve ovog stratišta bila su deca. U logoru je umoreno 31 dete! Posedujemo svu dokumentaciju o tome - deo je svedočenja Novostima uglednog univerzitetskog profesora u penziji dr Kneževića, o logoru koji se nalazio u višespratnoj kući u centru Plava, čiji je zatočenik kao dečak, bio i on lično...

Stari pedagog i naučni radnik, dr Knežević pišući o stravičnoj tajni crnogorskih komunista "da se ne bi remetilo proklamovano bratstvo i jedinstvo, u Crnoj Gori kao sastavnom delu tadašnje socijalističke (Titove) Jugoslavije", kaže da je Plavski logor, kao i fašistički genocid u Velici, 28. jula 1944. godine bio, i pored zakonom zagarantovane slobode govora, bio "zabranjena" tema gotovo punih 70 godina.

- Prilikom formiranja logora, prihvaćena je fašistička deviza: Ako hoćeš da ubiješ jedan narod, prvo mu ubij decu! Otuda nije slučajno da su deca bila među najbrojnijim žrtvama u u veličkom genocidu 28. jula 1944. godine - kaže profesor Knežević, ističući da kuća Džudovića nije mogla da primi sve zatvorenike, pa su za smeštaj zarobljenih zlikovci koristili i druge zatvorske prostorije u srpskim kućama u Plavu...

Plavski zatvor ostao je zapamćen po brutalnom, nehumanom i sadističkom ponašanju vulnetara i balista prema logorašima. Prema spisku žrtava rata 1941-1945, Saveznog zavoda za statistiku SFRJ u Beogradu, u njemu je umrlo od gladi i bolesti 27 dece, najviše iz Gornje Ržanice (15) i iz Vojnog Sela i Đuričke rijeke (osmoro), a zatim iz Novšića i Velike po dvoje, a ostala iz Brezojevica i drugih sela. Taj spisak nije konačan, jer u njemu nedostaju deca koja su umrla od posledica gladi, bolesti i drugih uzroka nakon napuštanja zatvora. Iako je zatvor predstavljao veliki izvor zaraze, u toku bolovanja deci i odraslima nije pružana nikakva medicinska pomoć. Zabeležen je tragičan slučaj porodice Radivoja Ljutića iz Vojnog Sela. U plavskom zatvoru umro mu je sin Marko od tri meseca, a njegova supruga Dunja, nakon bekstva iz zatvora, u potrazi za zbegom morala je da da baci živo dete u blato da ono ne bi plačem odalo zbeg - potresna su svedočanstva do kojih je došao dr Knežević, koji ističe da je većina umorene dece starosti od jedne do tri godine. Uzrasta do jedne godine umrlo je u zatvoru njih sedam, a od jedne do pete godine.čak njih 21. su sahranjivana na plavskom i u seoskim grobljima. Umirale su i stare osobe, a jedan broj logoraša je interniran u albanski logor u Kavaji...

Neprebol

(Sveti Novomučenici Velički

Molimo Boga za nas)

Sviće zora što od Boga mora

Gora Černa, selo sred Čakora

jest' Velika - venac mučenika

u plamenu kuće bratstvenika

Desetine Paunovića tu skončaše žića

ulovljena nejač, svi Hristova bića

Od koga su nama takvi puti

Ili Turci - ili Arnauti

Nema vraga do u Karadaga

zalud sada sva zemaljska blaga

Od nekrsta ustuk sa tri prsta

pravoslavni - Nemanjina vrsta

Od iskona ne prestaju zvona

rukosadnoj lozi Simeona

Šest stotina sabrano u Boga

za dva sata kraj krvavog loga

Velika je Velika, k'o i o njoj ćutnja

krv ključala stradalnika

ugašena slutnja

"Nema jačeg glasa, do krvi mučenika"

veli dostojni Amfilohije

veli i Velika!

Srđan Paunović,

Beograd

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije

Pratite vesti prema vašim interesovanjima

Novosti Google News

Komentari (0)

UKRAJINA JE ZGROŽENA: Ne može da veruje koje sankcije su upravo ukinute Rusiji