Mitropolit pozdravlja oslobodioce

BORBE za oslobođenje Beograda, glavnog grada Srbije i Jugoslavije, pri kraju Drugog svetskog rata, trajale su osam dana, počev od 12. oktobra 1944. godine. U petak 20. oktobra izjutra prestale su ulične borbe, Beograd je bio oslobođen od Nemaca.

Istog dana kada je Beograd oslobođen sveštenici sa groblja su javljali Patrijaršiji da Rusi traže da se njihovi poginuli vojnici sahrane po crkvenom obredu. Sledećih dana Rusi su i sami sahranjivali svoje poginule borce. U nedelju 22. oktobra, povodom oslobođenja Beograda, mitropolit skopski Josif, koji je u odsustvu zamenjivao patrijarha Gavrila, održao je u Sabornoj crkvi svečano blagodarenje i pomolio se Gospodu za "i dalje pospešenije bratske ruske i naše vojske".

Do prvog kontakta novih vlasti i najviših predstavnika Srpske pravoslavne crkve došlo je 5. novembra 1944. godine, kada je komandant grada Beograda general-major Ljubodrag Đurić stigao u Patrijaršiju, gde je razgovarao sa mitropolitom Josifom. Kako je Sinod docnije saopštio, "razgovor se vodio po pitanjima odnosa Crkve i države, o vezi naše zemlje sa svima njezinim delovima, o crkvenoj prosveti i štampi".

NEDELjU dan kasnije, 12. novembra, u beogradskoj Sabornoj crkvi održan je parastos ruskim i srpskim (jugoslovenskim) vojnicima izginulim prilikom oslobođenja Beograda. Parastosu su prisustvovali predstavnici Avnoja, Nacionalnog komiteta i Vrhovnog štaba Narodnooslobodilačke vojske, komandant Beograda, predstavnici ruske vojske, ruski i jugoslovenski oficiri i vojnici, kao i veliki broj Beograđana.

Crkva je pokazivala predusretljivost prema vojsci koja je oslobađala zemlju od stranog okupatora, pa je, na inicijativu Njegovog visokopreosveštenstva mitropolita Josifa, po svim beogradskim crkvama od 1. do 20. decembra 1944. godine, organizovana sabirna akcija prikupljanja priloga za pomoć borcima jugoslovenske i bratske ruske vojske. A na dan Svetog Nikole mitropolit Josif posetio je ranjene borce koji su se nalazili na lečenju u bolnici na Dedinju, u Beogradu. Mitropolit, sa dvojicom sveštenika i jednim jerođakonom, prvo je obavio obred vodoosvećenja i rezanja slavskog kolača ranjenim borcima koji slave Nikoljdan, a onda održao prigodno slovo. Potom je obišao sve jugoslovenske i ruske vojnike i sa svakim posebno porazgovarao. Svakom vojniku spremljen je po paket, u kojem je bilo pečenja, kolača i jabuka, što je bio dar Srpske pravoslavne crkve. Osim toga, Srpska crkva priložila je i 12.000 dinara za poboljšanje ishrane.

POŠTO je veliki broj Beograđana za vreme savezničkog bombardovanja na Vaskrs 1944. godine ostao bez krova nad glavom i bez najnasušnijih potreba, Srpska crkva, opet na inicijativu mitropolita Josifa, izdvojila je dva i po miliona dinara za ukazivanje materijalne pomoći postradaloj pastvi.

Sveti arhijerejski sinod uputio je 1. januara 1945. godine raspis (akt br. 1) arhijerejima za prikupljanje svakovrsne pomoći borcima na frontu. U ovom raspisu se navodi: "Nastupila je zima svom svojom oštrinom, a deca naše sv. Crkve i našeg naroda, često bez tople odeće i obuće i bez dovoljno hrane, stoje u bojnim redovima, bore se i prolivaju krv za oslobođenje cele naše zemlje i našeg naroda. Njih na to pokreće velika ljubav prema svome rodu i slobodi, pa se ne žale što se muče, pate i ginu da bi ovome narodu izvojevali najdragoceniji dar: zlatnu slobodu." Zatim se mole vladike da preko područnog im sveštenstva, u ime svete Crkve, sakupljaju od vernog naroda za borce "pomoć u odeći, rublju, čarapama, rukavicama, namirnicama i drugim potrebama". Naročito se apeluje da sveštenstvo oba reda, "lično i u ime poverenih im crkava i manastira, učine i sami sa svoje strane priloge u što većem iznosu, da bi tako bili ugled vernima u požrtvovanju", a "deci na bojnom polju pričinili duhovnu radost".

KADA je Nemačka 9. maja 1945. godine potpisala kapitulaciju, mitropolit Josif izdao je nalog da se sutradan, u četvrtak 10. maja, u svim beogradskim pravoslavnim crkvama održi blagodarenje. Njegovo visokopreosveštenstvo mitropolit Josif, uz sasluženje desetorice sveštenika i jednog đakona, činodejstvovao je na blagodarenju u Sabornoj crkvi u Beogradu.

Ovom činu prisustvovali su i kraljevski namesnici, potpredsednik Avnoja Marko Vujačić, potpredsednik Savezne vlade Jugoslavije Milan Grol, ministri Vlada Zečević, Sreten Vukosavljević, Emanuel Čučkov, Jaša Prodanović i Sava Kosanović, kao i nekoliko predstavnika Narodne vlade Srbije. Na kraju blagodarenja, sa carskih dveri, mitropolit je održao besedu, u kojoj je, pored ostalog, rekao: "Sloboda je izvojevana i mi je sa srdačnim oduševljenjem pozdravljamo! Pozdravljamo i želimo: da nam bude stabilna i trajna, da nam svima donese pouzdanje u cvetnu, srećniju i mirnu budućnost. Kličem: Živela sloboda!"

CRKVA je prihvatila novu realnost i nijednim činom nije opstruisala nove državne vlasti. Pozivala je svoje verne da se uključe u obnovu zemlje i saniranje ratnih posledica.

Tako, u Vaskršnjoj poslanici 1945. godine, objavljenoj narodu na Vaskrs te godine, poručuje: "Svi smo dužni da u ovim danima napregnemo sve svoje sile pa da, uz pomoć Božju i naše vojske i naših velikih saveznika, pošto se konačno oslobodi naša zemlja od okrutnog zavojevača, udruženim silama što marljivije pregnemo da se ratne rane što pre i potpuno zaleče... mnoge porodice ostale su bez krova i sredstava za život; mnogi roditelji bez svoje dece, svoje uzdanice i potpore u starosti; mnoga deca bez svojih roditelja, svojih hranioca i zaštitnika."

U SLEDEĆOJ, Božićnoj poslanici, Sveti arhijerejski sinod Srpske pravoslavne crkve, gotovo u celini, posvećuje se pozivu na rad, obnovu i podizanje otadžbine. U poslanici se ističe da je rad "najpreča dužnost koja nam se nameće u ove naše posleratne dane, ako ne želimo da doživimo i druga razočaranja i druga zla. Državnici neka se staraju o državi i rade na konsolidaciji mira. Vojnici koji su se borili za slobodu, neka se bore i dalje da ona bude potpuna, svakome jednaka i mirna. Sveštenici neka propovedaju ljubav, bratstvo i mir svima ljudima, jer bez toga nema sreće čovečanstvu. Nastavnici neka vaspitavaju našu decu i omladinu onim idealima koji su dostojni čoveka i hrišćanina. Žene i majke neka ulevaju deci svoju ljubav prema čoveku, a ne mržnju, jer je mržnja najveći demant njihovog materinstva. Zemljoradnici koji rade zemlju, radnici koji grade kuće, koji šiju odeću i obuću, neka udvostruče svoju snagu, jer je posla mnogo... "

SUTRA: IZNEVERENA OČEKIVANjA SINODA