Lovćen je Olimp srpski

Pomenuti simbolički, baš kao i oni strategijski razlozi vojničke i političke naravi, širom su otvorili vrata za akciju austrijske vojske, koja je u Prvom svetskom ratu krenula u osvajanje Lovćena i Njegoševe kapele, bombardujući artiljerijskim plotunima iz Boke kotorske ove svetinje.

IZMEĐU 5. i 11. januara 1916. godine vođene su odsudne bitke za odbranu Lovćena, ali je crnogorska vojska morala da kapitulira, iako je njena artiljerija, tvrde izvori, ubila 1.260 austrougarskih vojnika. K. und K. armije ušle su na Cetinje, da bi se potom austrougarski feldmaršal Ignac Trolman na svojoj fotografiji potpisao kao Bezwinger des Lovcen (u prevodu: "Osvajač Lovćena").

Zapovednik austrougarskih trupa bio je mađarski general Herman Keveš fon Kevšehaza, koji je posle okupacije Crne Gore dobio srebrnu medalju (Signum Laudis) sa natpisom "Pobednički general Keveš, osvajač Lovćena dana 11. januara 1916", što jasno svedoči o važnosti Lovćena u strategijskim planovima Austrougarske monarhije. Keveš inače ne bi bio unapređen iz čina generala pešadije u čin general-pukovnika 1. marta 1916. godine, navodi Vladimir Jovanović.

ISTINA, Keveš se odrekao prava prvenstva na titulu barona, koja je podrazumevala da mu austrijski car dodeli zvanje "Fon Lovćen". Budući da je već bio baron, on je to pravo ustupio generalima Stjepanu Sarkotiću i Ignacu Trolmanu, komandantima okupatorskih jedinica koje su osvojile Lovćen. Tako je Stjepan postao Sarkotić fon Lovćen, a Ignac Trolman fon Lovćenberg.

Austrougarska i kvislinška štampa su odmah počele naveliko da slave osvajanje Lovćena, čiju važnost za okupatora potvrđuju gotovo letimično izabrani izvori.

Okupatorski list "Beogradske novine", koji je štampan latinicom i izlazio tri puta nedeljno u okupiranoj prestonici Kraljevine Srbije, u broju od 13. januara 1916. godine, piše:

"Nijedan događaj, ovog u uspesima plodonosnog rata za centralne vlasti, nije nas ispunio takvom radošću, kao ovaj zaista historijski rijedak događaj.

"PROBIJANjE ruskog fronta na Dunajcu, koji je imao za posledicu ruske poraze i povlačenje iz Galicije, ni pad sviju ruskih tvrđava, koje su podignute sa toliko milijardi francuskog novca, ni potpuno uništenje vladavine Petra Karađorđevića, nije nas tako zadovoljilo kao pad Lovćena".

"Lovćen je prkosio kao ogromni barjak zaboden u stijenu Kraljevine Crne Gore, koja je izazivala našu monarhiju, baš kao neko poslanstvo silnog ruskog carstva, kad bi god za to došao mig iz Petrograda. Svaki je barjak oboren i sa svih strana bliže se borci da istrijebe hajdučko gnijezdo", likovao je bečki Neue Freie Presse.

"Pišu nam iz Kotora, po oblastima cenzurisanja, pola godine je minulo, da nam se svalila sa prsa teška mora, koja nas je morila za punih osamnaest mjeseci. Pola godine je da su naše čete razvile svoj barjak na gordom Lovćenu. Svanuli su bolji dani i Boki kotorskoj", izveštavao je zagrebački "Obzor".

U ISTORIJSKOM leksikonu Crne Gore, o onome što je zadesilo kapelu i vladičin grob tokom okupacije, navedeno je sledeće:

"Austrijanci su u Prvom svjetskom ratu, primaknuvši se Lovćenu, topovskom granatom pogodili kapelu, ali je nijesu srušili. Napravili su otvor u njenom gornjem dijelu, između vrata i istočnog prozora, otprilike metar prečnika. Austrijanci su nakon okupacije Crne Gore, 1916. godine, naredili ekshumaciju Njegoševih kostiju iz grobnice i ponudili crnogorskom mitropolitu, Mitrofanu Banu, da se izvrše radovi na obnovi kapele. Mitropolit je samo pristao na ekshumaciju, pod uslovom da je obave njegovi sveštenici po crkvenom obredu. Poslije crkvenog obreda, kovčeg s Njegoševim kostima stavljen je u Riznicu Cetinjskog manastira".

A šta se i zašto se to, u stvari, dogodilo?

PRVENSTVENI strateški vojnopolitički cilj Austrougarske, od priznavanja nezavisnosti Srbiji i Crnoj Gori na Berlinskom kongresu, 1878. godine, bio je da, osloncem na rimokatolike na granici Crne Gore, linijom od Bara do Metohije, blokira napore Cetinja i Beograda u daljim akcijama oslobođenja i ujedinjenja Srba.

Austrija je nastojala da otme Lovćen Crnoj Gori, piše Ljubomir Durković - Jakšić, "kako bi obezbedila Boku kotorsku i u njoj ratnu luku, kao i da bi, imajući Lovćen, gospodarila Crnom Gorom, i preko nje otvorila vrata u Albaniju i u Metohiju, gde bi se oslanjala i na rimokatolički živalj. Krajnji joj je bio cilj da ne dozvoli Srbima da se ujedine i izađu na Jadran".

S takvim ambicijama Beč je počeo otvorenije da nastupa posle aneksije Bosne i Hercegovine 1908. godine, nastojeći da se domogne Lovćena "na tanjiru", tako što bi mu bio ustupljen dobrom voljom crnogorskog vladara, knjaza Nikole. O tome su pisale srpska i hrvatska štampa, dok su novine na Cetinju ocenjivale te vesti kao "tendenciozne".

OTVORENU ambiciju da anektira Lovćen Austrougarska je pokazala 1909. godine, kada je, preteći, pokrenula ratne brodove ka Crnoj Gori, o čemu su u martu, odnosno aprilu, pisali beogradska "Samouprava" i cetinjski "Vjesnik". Zahtev za ustupanje Lovćena obnovljen je i tokom 1912, i naredne godine, dakle u vreme dva balkanska rata, što je pokrenulo diplomatije Rusije i Italije da se tome neposrednije suprotstave. Stvari u vezi s tim su utihnule, ali je istorijski sat 28. jula 1914. godine otkucao početak Prvog svetskog rata, započetog napadom Austrougarske na Srbiju, a onda i na Crnu Goru.

Nepunih šest meseci posle osvajanja Lovćena, 11. januara 1916. godine, ministar spoljnih poslova Austrougarske i savetnik Carsko-kraljevskog doma Ištvan fon Burijan uputio je 16. juna svom izaslaniku na Cetinju Eduardu Otu ovaj telegram: "Vlada se nosi namjerom da naloži prenos ostataka Vladike Rada na Cetinje i smatra da bi time Lovćen izgubio oreol svetilišta koji sada ima, što bi samo doprinijelo budućoj aneksiji tog kraja".

SUTRA: Vandalsko rušenje kapele