FELJTON - VELIKI POVRATAK NEMAČKE NA BALKAN: Ujedinjena Nemačka odigrala je presudnu ulogu u raspadu Jugoslavije

PROGRAMSKA krilatica Drang nach Osten, koja se obično prevodi i kao „težnja ka Istoku” i kao „prodor na Istok”, označava namere, pre svega, Nemačke - ali, takođe, i (nekadašnje) Austrougarske - da se širi na istok sprovođenjem aneksija, stvaranjem sistema podređenih država i uspostavljanjem interesnih sfera.

Foto: Profimedija

Ova krilatica je u obe tadašnje srednjoevropske carevine dobila istaknutu ulogu osamdesetih godina 19. veka, ali je, očigledno bila prisutna i ranije. Njeni predstavnici su bili najviši nosioci vlasti, birokratija, industrijski i trgovački krugovi, grupe intelektualaca, koji su, svi zajedno, u političkom životu najvećim delom pripadali klasičnoj desnici. Ona je u Nemačkoj bila mnogo rasprostranjenija i snažnije zastupljena, a u Habzburškoj monarhiji uglavnom od predstavnika nemačkih uverenja u njenom austrijskom delu.

Pri tome, kada je reč o nemačkom Rajhu, „prodor na Istok” se odnosio na zauzimanje i/ili potčinjavanje onih teritorija koje su ležale istočno od njegovih granica i ostalo je važna odrednica usmerenja spoljne politike Rajha sve do njegovog sloma u Drugom svetskom ratu. Sa druge strane, kada je u pitanju Habzburška monarhija (do njenog nestanka sa istorijske scene) to se prvenstveno odnosilo na nameru obuhvatanja što prostranijih oblasti na jugoistoku od njenih granica i stoga je primereniji naziv „Prodor ka Jugoistoku” (Drang nach dem Südosten)  tj. „težnja ka Jugoistoku” (Evrope), koji je korišćen od nekih istoričara. Međutim, i drugi i treći nemački Rajh je u sklopu generalnog plana „prodora na Istok” imao komponentu „prodora ka Jugoistoku” u cilju stvaranja „dopunskog privrednog prostora” Rajha, ali i ostvarivanja daljeg povezivanja sa regionom Bliskog istoka, pa i dalje, a sve u cilju ostvarivanja imperijalnih ciljeva (u Prvom svetskom ratu) i svetske dominacije (u Drugom svetskom ratu).

HITLER nije pokrenuo rat zbog Versajskog ugovora, iako je njegovo postojanje predstavljalo bogomdani materijal za njegovu propagandu. Čak i da su Nemačkoj ostavljene stare granice, čak i da joj je dozvoljeno da ima vojne snage kakve je želela, čak i da joj je dozvoljeno da se ujedini sa Austrijom, ona bi još uvek želela više: uništenje Poljske, kontrolu nad Čehoslovačkom, i iznad svega, osvajanje Sovjetskog Saveza. Želela je prostor za nemački narod da se širi, želela je uništenje neprijatelja, bilo da su oni Jevreji ili boljševici. Nije bilo ničega u Versajskom sporazumu o tome.

Posle Drugog svetskog rata Zapadna Nemačka nije dugo bila u poziciji da nastavi sa politikom širenja svog političkog uticaja na Istok (Jugoistok), dok je u privrednom domenu to uspešno ostvarivano, ali kada je 1989. došlo do raspada „sovjetskog bloka” i ujedinjenja Nemačke, prilika je ponovo bila tu, ali su se sada, umesto direktnog samostalnog nastupanja nemačke sile, uglavnom koristili mehanizmi „koordinirane” akcije u sklopu EZ (EU) i NATO. Pri tome, tek ujedinjena Nemačka odigrala je fatalnu i gotovo presudnu ulogu u dramatičnom raspadu Jugoslavije.

PRVI put posle Drugog svetskog rata Nemačka se 1991. ohrabrila da prkosi celom svetu. Svi su, naime, u tom času hteli jedno, a Bon drugo. I partneri iz tadašnje EZ (EU), čak i SAD, kao i mnogo istaknutih ličnosti međunarodnog ugleda upozoravali su Nemce da ne povlače tako dramatične i riskantne poteze s jednostranim i ishitrenim priznavanjem slovenačkog i hrvatskog secesionizma. Bon nije mario za to. Naime, Nemačka je 19. 12. 1991. priznala Sloveniju i Hrvatsku (koje su 25. 6. 1991. proglasile nezavisnost), s tim da je priznanje imalo da stupi na snagu 15. 1. 1992, vršeći na taj način pritisak na ostale članice EU da slede njen primer. Ostala je, praktično, sam protiv svih i istrajala na svom stavu, koji je kasnije doveo do toga da su i ostali u EU priznavali Sloveniju i Hrvatsku, kasnije i BiH i Makedoniju (osim Grčke), što je nakon toga dovelo do građanskog rata u Hrvatskoj i BiH. U slučaju Kosova (KiM) Nemačka je bila mnogo opreznija, delujući u sklopu EU i NATO-a, ali istrajna i uvek u prvim redovima da se kriza na Kosovu internacionalizuje i primene radikalna rešenja.

I Samjuel Hantington u svom antologijskom delu Sukob civilizacija i preoblikovanje svetskog poretka, apostrofira ovu presudnu ulogu Nemačke u slomu Jugoslavije i posebno podršci nezavisnosti Hrvatske koja se smatrala „štićenikom nemačke spoljne politike”, objašnjavajući to pritiskom koji su na nemačku saveznu vladu vršili nemačka katoličke hijerarhija (Hantington apostrofira da je Papa proglasio Hrvatsku „bedemom Zapadnog hrišćanstva” i požurio da pomogne njeno priznavanje pre nego što je to učinila EZ, čime je Vatikan tako postao strana u sukobu), koalicioni partner u vlasti - bavarska CSU, a posebno bavarski mediji i časopis Frankfurter Allgemeine Zeitung, koji su svojim pristrasnim izveštavanjem bitno uticali na domaće javno mnjenje. Takođe, ukazuje na izdašnu finansijsku i vojnu pomoć Nemačke (uprkos embargu na izvoz oružja u sve bivše jugoslovenske republike koji su UN uvele septembra 1991) koju je pružala Hrvatskoj 1991-1995, uključujući i avione "mig-21" i drugo teško naoružanja (iz arsenala bivšeg NDR).

NEDUGO  zatim, nemačka vojska uzela je učešće u sklopu vojnih akcija protiv bosanskih Srba u BiH 1995, ali i agresiji NATO protiv SRJ 1999, bez odobrenja Saveta bezbednosti UN. Bio je to „veliki povratak” Nemačke na Balkan. Sa druge strane, Nemačka nije uzela učešće u invaziji SAD i njenih saveznika na Irak 2003, kao ni u onoj 1991, kada je čak platila 16,9 milijardi maraka za finansiranje ove vojne akcije (oko 15-20% ukupnih troškova), ali nije slala svoje vojne trupe . Očigledno to područje više nije njena interesna sfera.

Vilijam Širer (William Shirer), autor antologijskog dela Uspon i pad Trećeg rajha - istorija nacističke Nemačke, povodom tridesetog izdanja koje se poklopilo sa ujedinjenjem Nemačke (1990), napisao je da se: „Evropa ponovo nalazi pred nemačkim problemom”, i dodao: „ljudi se sada pitaju: jesu li se Nemci promenili? Čini mi se mnogi na Zapadu smatraju da jesu. Ja nisam toliko uveren!”. Širer se ogradio da je ovaj njegov stav nesumljivo obojen iskustvom i radom u Nemačkoj u vreme nacista, ali i da njega verovatno dele narodi i države žrtve ranijih nemačkih osvajanja.

SUTRA: SVET SE UBRZANO MENjA I PRETVARA U VELIKI HAOS

Preporučujemo

Feljton

0 0

FELjTON - BALKAN REGION PUN PODELA I PROBLEMA: Za sve se pita Nemačka, zemljama jugoistočne Evrope ostaje svetla "evropska perspektiva”

21. 03. 2023. u 18:00

Feljton

0 0

FELjTON - NEMAČKA "UČI" EVROPU KAKO DA SE PONAŠA U "SVOJOJ KUĆI": Nova nemačka moć se zasniva na ekonomiji

20. 03. 2023. u 18:00

Feljton

0 0

FELjTON - SUDBONOSNA 1989. I KRAJ SOVJETSKE ERE: Kriza autoritarizma nije počela Gorbačovljevom „perestrojkom” ili padom Berlinskog zida

19. 03. 2023. u 18:00

Svet

7 2

NEMAČKI MINISTAR UDARA NA NACIZAM: Plan iskoreniti sve reči iz statuta koje asociraju na Hitlerovu Nemačku

04. 03. 2023. u 18:11

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije