PROGON PROTIVNIKA REVOLUCIJE I PARTIJE: Kao i druge tajne policije, Ozna je bacila ljagu na ugled režima koji je, tobože, trebalo da brani

NIGDE odnos tajne policije prema svom narodu nije toliko ličio na vožnju na rolerkosteru kao u Jugoslaviji. Tajna služba se prvo survala u ponor najkrvavijeg terora.

ISTORIJA Prvi načelnik Ozne za Srbiju bio je Slobodan Penezić Krcun , Foto "Vikipedija"

Onda se u svega nekoliko godina uzdigla do srazmerne trpeljivosti. Pa se onda u trenucima državne krize opet survala do većeg nasilja iako daleko blažeg nego u drugoj polovini četrdesetih godina.

Kao i druge tajne policije, Ozna je bacila ljagu na ugled režima koji je, tobože, trebalo da brani. Partizanska pobeda je bila veličanstvena. Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije je izrasla u najveći pokret otpora u Evropi, a drugi u svetu, posle kineske narodnooslobodilačke armije. Kinezi su bili brojniji od Jugoslovena, a njihova NOA je 1945. godine imala 1,2 miliona boraca, naspram 800.000 jugoslovenskih partizana. Jugoslovenski partizani su bili i jedini evropski pokret otpora koji je sâm oslobodio celu svoju zemlju zapadno od Drine i Bosuta.

Posle oktobra 1944. Crvena armija je otišla ka Budimpešti, tako da je partizanska vojska ostala sama da se bori i izbori. Doduše, Albanci tvrde da su i njihovi partizani sami oslobodili Zemlju Orlova, bez ikakve spoljne pomoći. Razlika je u tome što se okupator povukao iz Albanije, dok su borbe u Jugoslaviji sve do maja 1945. godine bile izuzetno teške...Ozna je u tom vremenu vodila rat protiv sopstvenog stanovništva. Najistraženiji period istorije naše tajne/političke policije je onaj neposredno nakon Drugog svetskog rata. Nekoliko istoričara je napisalo bar tuce knjiga na tu temu. Kosta Nikolić je napisao knjigu o počecima Ozne, a Srđan Cvetković je posvetio decenije svog života proučavanju terora Ozne/Udbe nad narodom. Iz tog rada proizašle su brojne knjige koje koristim u ovom tekstu. Doprinos proučavanju odnosa nove vlasti i građanstva, koje je smatrano glavnim neprijateljem, dala je Nataša Milićević. Dragomir Bondžić je proučio odnos partije prema Univerzitetu. Martin Previšić je napisao sintezu o Golom otoku.

Srđan Cvetković je prodro dalje od pedesetih godina, tako da se i za to vreme oslanjam na njegove knjige.

POPULARNO se kaže Udba, ali je ova organizacija imala dve svoje prethodnice, Korpus narodne odbrane Jugoslavije (KNOJ) i Odeljenje za zaštitu naroda (OZNA). Tito je 13. maja 1944. godine, za vreme boravka u Drvaru, izdao naredbu o osnivanju Odeljenja za zaštitu naroda. Evo kako je objasnio osnivanje Ozne: „U sadašnje vrijeme političkom obavještajnom službom na teritoriji koju su okupirali Nijemci i njihovi agenti, kao i borbom protiv špijuna, diverzanata, terorista i drugih antinarodnih elemenata, u Narodnooslobodilačkom pokretu bavi se niz organizacija. Vojna obavještajna služba vrši i političku obavještajnu službu i kontraobavještajnu službu. Pored nje, obavještajnu službu i borbu protiv neprijateljskih elemenata vode: Odsjek za zaštitu naroda u Bosni, posebni okružni obavještajni centri u Hrvatskoj, VOS u Sloveniji i druge organizacije. U vezi sa očiglednim razvitkom međunarodnih veza NOP-a, javljaju se nužnost i mogućnost organizacije političke obavještajne službe i u inostranstvu. Jedinstvena struktura i centralizovano rukovodstvo omogućuju obezbjeđenje jedinstvene i tvrde političke linije u obavještajnoj i kontraobavještajnoj službi i daju vrhovnom komandantu i rukovodstvu NOP-a moćno oružje za nanošenje jednovremenih udaraca po fašističkim i drugim neprijateljskim elementima po čitavoj zemlji.“

Prvi načelnik Ozne za Srbiju bio je Slobodan Penezić Krcun, a šefovi četiri odseka bili su Mile Milatović, Radovan Grković, Slobodan Krstić Uča i Svetolik Lazarević.

Pored kontraobaveštajne i bezbednosne funkcije, najvažnija misija Ozne bila je progon političkih i klasnih protivnika revolucije i komunističke partije. Pored vojne strukture (prema spoljnom neprijatelju), postojala je i bezbednosna struktura okrenuta prema „narodnom neprijatelju i  kontrarevoluciji.“ Već u ranoj fazi svog postojanja, pripadnici Ozne su se ponašali samovoljno i delovali su izvan institucija. Organi Ozne su se često stavljali iznad lokalnih civilnih vlasti, videvši sebe kao najvažniju ustanovu u državi koja račune treba da polaže samo vrhovnoj komandi.

UDARAC jugoslovenske revolucionarne vojske na svoje stvarne i/ili nabeđene protivnike 1944. i 1945. bio je nešto bez premca u čitavoj Evropi. Tek će levičarski gerilci u Indokini sedamdesetih godina pokazati sličan stepen surovosti prema unutrašnjem neprijatelju. I u Jugoslaviji i u Indokini komunisti su došli na vlast posle rata koji je imao dve strane: rat protiv stranih zavojevača i građanski rat. Uz to u Jugoslaviji vođeno više građanskih ratova u isto vreme.

Svi ovi brojevi izgledaju malo u poređenju sa strašnim terorom Ozne u Jugoslaviji. Prema računanju istoričara Srđana Cvetkovića, u Jugoslaviji je, u odnosu na broj stanovnika, ubijeno najmanje dvadeset puta više ljudi nego u Francuskoj, koja prednjači na Zapadu, a najmanje dva puta više nego u Bugarskoj, koja je vicešampion među državama u kojima su komunisti preuzeli vlast.

U Jugoslaviji je kraj rata samo završnica krvavog višestrukog sukoba. Rat se vodio i protiv okupatora, i između zavađenih naroda i vera, i unutar svakog jugoslovenskog naroda, osim Albanaca i Makedonaca, kod kojih su žrtve bile zanemarljive. Među Srbima su se odvijala tri sukoba: rat četnika i partizana, rat partizana i kolaboracionista, i povremeni sukobi četnika s kolaboracionistima, posebno ljotićevcima. Pri kraju rata su se antikomunisti našli u zajedničkom frontu.

Osveta se isprepletala sa uništavanjem klasnog neprijatelja, a u slučaju Nemaca i Italijana – etničkim čišćenjem. Jedina izričita Titova naredba, napismeno, da se neko ubije odnosila se na banatske Nemce. Inače, on je izbegavao da potpisuje i obične smrtne kazne nego je kao predsednik Republike potpisivao pomilovanja.

NA ZAPADU Jugoslavije likvidirano je najmanje 5.000 Italijana, od kojih su mnogi bačeni u kraške jame foibe. Za nekoliko dana koliko su držali Trst, jugoslovenski partizani su pobili više hiljada ljudi. Stradanje svojih sunarodnika u Sloveniji i Hrvatskoj Italija obeležava 10. februara kao Nacionalni dan sećanja na izgnanstvo i foibe. Nove jugoslovenske vlasti su za Mađare spremile sličnu sudbinu kao za folksdojčere, ali je ulazak Mađarske u sovjetsku sferu promenio njihovu politiku. Kosovski Albanci su, prema istraživanju Igora Vukadinovića, stradali četiri puta manje u odnosu na njihov udeo u stanovništvu. Čak je i izvikana Drenička pobuna odnela relativno mali broj žrtava. To je paradoks svoje vrste, budući da su kosovski Albanci listom bili neprijatelji jugoslovenske države i znatno manje uključeni u pokret otpora od, recimo, Italijana.

Postupanje novog režima s neslovenskim manjinama pokazalo je kombinaciju etničkog i ideološkog kriterijuma. Mađari su bili pošteđeni zbog proleterskog internacionalizma, a kosovski Albanci u znak dobre volje pred buduće ujedinjenje sa Albanijom.

Sve do februara 1945. godine ljudi su ubijani bez pravih suđenja. Pobednici u ratu su, u nekim slučajevima, unapred odlučili koje kategorije stanovništva žele da pobiju, ne samo vojvođanske Nemce i Italijane u Istri i primorju. Đilas svedoči: „Još pre našeg ulaska u Beograd ustanovili smo kriterijume po kojima će sledbenici Nedića i Ljotića biti ubijani na licu mesta. Ovo je već bilo objavljeno iako se većina sledbenika Ljotića i Nedića povlačila s Nemcima. Zasigurno je među ubijenima bilo i onih koje bi i najgori i najnepravedniji sud poštedeo.“ Na istom mestu Đilas zaključuje da su sudski procesi pobednicima građanskog rata „izgledali besmisleni, sem u spektakularnim slučajevima, kolovođama: ne može sud izricati stotine, hiljade sudskih presuda“. Blago rečeno. U stvarnosti se radilo o desetinama hiljada ljudi ubijenih bez suda.

TITOVA NAREDBA

KLASNA borba je u teoriji negirala nacionalni revanšizam, ali su Sovjeti već počeli sa etničkim čišćenjem čitavih naroda, a za njima Jugosloveni, Poljaci i Česi. Evo kako glasi Titova naredba izdata 16. oktobra 1944. godine Peki Dapčeviću, komandantu Drugog udarnog korpusa NOVJ: „Pošalji mi hitno preko Bele Crkve za Vršac jednu od najboljih jakih brigada, eventualno Krajišku. Potrebno mi je da očistim Vršac od švapskih stanovnika.“

 SUTRA: LIKVIDACIJE SVEŠTENIKA TRGOVACA I INTELEKTUALACA 

Preporučujemo

Feljton

0 3

BERLIN PODELjEN ZIDOM EPICENTAR HLADNOG RATA: CIA je u San Francisku imala javnu kuću gde su prostitutke dovodile mušterije i davale im drogu

25. 03. 2025. u 18:00

Feljton

0 3

PLAĆENICI I DOUŠNICI U SATELISKIM DRŽAVAMA: Milioni mrtvih u kolektivizaciji i gulazima pretežno su delo činovnika, a ne ideoloških fanatika

28. 03. 2025. u 18:00

Feljton

0 1

KGB I POLITIKA STRAHA OD POPULARNE KULTURE: Osnovna delatnost tajne policije u SSSR-u prema svojim građanima bila je "preventivni rad"

27. 03. 2025. u 18:00

Feljton

0 4

KATASTROFALNE GREŠKE AMERIČKE TAJNE SLUŽBE: U napadu 11. septembra 2001. poginulo je nekoliko stotina ljudi više nego u napadu na Perl Harbur

26. 03. 2025. u 18:00

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije