U SVOM GRADU NEMA NI ULICU: Veliki istoričar i arheolog Leonard Bem čeka da mu se potomci oduže

SRBIJA se ponosi Dupljajskim kolicima, izuzetno vrednim figurama iz bronzanog doba starim oko 3.500 godina čija se slika, zbog savršeno urađenog točka, nalazi na svim srpskim vozačkim dozvolama.

Foto E. Veverica

Ali je Leonard Bem, čovek koji nam ih je praktično podario - potpuno zaboravljen. Čak ni u rodnoj banatskoj Beloj Crkvi, gde je živeo od 1833. do 1924, nema ni ulicu, a kamoli spomenik, dok je njegova porodična grobnica opljačkana i devastirana.

Bem, belocrkvanski Nemac, bio je jedan od najumnijih ljudi svoga vremena u južnom Banatu. Prvi je na tom području počeo da se bavi arheološkim iskopavanjima i bio je suosnivač prvog muzeja u Vojvodini, koji je u Beloj Crkvi počeo sa radom još 1877. godine.

Sramota opljačkana i srušena porodična grobnica Bemovih, Foto E. Veverica

Zato je i prepoznao značaj izlomljene keramike, koju su lokalni paori početkom 20. veka pronašli na lokalitetu Grad u obližnjem selu Dupljaja. Pažljivo ih je sastavio, neki smatraju da je pojedine delove čak i nadogradio uz stručnu pomoć, i tako stvorio jedan od najprepoznatljivijih simbola naše države, čiju repliku je i predsednik Aleksandar Vučić poklonio Vladimiru Putinu prilikom posete Kremlju.

- Osim što je, praktično, otkrio dupljajska kolica, Bem je belocrkvanskom muzeju poklonio i mnogobrojne stare predmete, koje je pronašao na tlu današnje opštine.

Napisao je i prvu istoriju Bele Crkve i bio njen prvi civilni gradonačelnik, nakon što je 1872. ukinuta Vojna granica. Na tu funkciju je ponovo stupio 1889. Sve nas je mnogo zadužio, a nijedna lokalna vlast od Drugog svetskog rata do danas nije se udostojila da makar jednoj ulici da njegovo ime - kaže Emanuel Veverica iz Bele Crkve, koji se zalaže da ova višedecenijska nepravda bude ispravljena.

Foto E. Veverica

Bem je ljubav prema istoriji, arheologiji, kolekcionarstvu i numizmatici preneo i na sina Karla, uglednog arhitektu, u čijoj su kući u belocrkvanskoj Svetosavskoj ulici zajedno otvorili prvi privatni muzej u tom delu Banata. Tu su, između ostalog, bila čuvana i oba primerka Dupljajskih kolica - i velika i mala - dok ih nisu prodali muzejima u Beogradu i Vršcu.

- Muzej porodice Bem, u kojem je bila i velika kolekcija starog grčkog i rimskog kovanog novca, opljačkan je 1944, a Karl i njegova supruga odvedeni su u logor Knićanin, u kom su tri godine kasnije i preminuli. I porodična grobnica Bemovih na starom katoličkom groblju je zaboravljena, devastirana i opljačkana, što je nedopustivo - sa žaljenjem dodaje naš sagovornik.

Bema je, kaže, od zaborava otrgao samo lokalni istoričar Ištvan Živanić, koji je 2010. napisao njegovu biografsku knjigu na 150 strana. Mali broj njegovih ličnih predmeta: dnevnik, crteži Dunava i delovi rukopisa njegovih istorijskih knjiga, čuvaju se u muzejima u Beloj Crkvi, Vršcu i Pančevu.

Baština bio suosnivač Muzeja u Beloj Crkvi, prvog u Vojvodini, Foto J. J. Baljak

REMEK-DELA

DUPLjAJSKA kolica su dve figure od terakote. Njihovi delovi pronađeni su kod sela Dupljaja, po kojem su i dobila ime, a sastavio ih je upravo Leonard Bem. Poznatija, tzv. Velika dupljajska kolica, predstavljaju statuetu u trokolicama koja vuku patke. Od 1929. deo su zbirke Narodnog muzeja u Beogradu. Na Malim dupljajskim kolicima ruda je polomljena, pa imaju samo dva točka. U njima se vozi tzv. Vršački idol, a zbog velikog značaja taj eksponat se čuva u sefu Gradskog muzeja u Vršcu. Oba primerka predstavljaju remek-delo praistorijske umetnosti.

NIJE ZA SKRAJNUT SOKAK

KAKO nezvanično saznajemo, kada su pre tri godine sve lokalne samouprave u Srbiji bile u obavezi da daju imena bezimenim ulicama, postojala je ideja da Leonard Bem konačno "dobije" svoju. Od toga se, međutim, odustalo, jer su na raspolaganju bili isključivo sokaci koji se nalaze na rubovima varošice, a ličnost kao što je Bem ne zaslužuje da bude skrajnuta. Ostalo je da se odluči koja "važnija" ulica bi mogla da se preimenuje, što je, istina, vrlo komplikovana procedura, ali je izvodljiva, ukoliko za to postoji istinska volja.

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije