RAT PARTIZANA I ČETNIKA ZA NEMCE BIO DAR SA NEBA: Hronologija izbijanja bratoubilačkog oružanog sukoba

U GRAĐANSKOM ratu među Srbima, koji je istorijska istina uprkos i drugojačijim tvrđenjima, dva glavna suparnička fronta činili su partizanska vojska i vojska Draže Mihailovića. Ove dve strane bile su upravo predodređene da vode međusobni rat, po cenu istrebljenja.

Rodoljub Čolaković je tvrdio da Draža igra dvostruku ulogu, Foto Naslovna strana (Radosav Stojanović i Sr. Vikipedija), Arhiv Srpske pravoslavne crkve, Narodni muzej, Narodna biblioteka Srbije, Dokumentacija „Novosti“ i „Borbe“ Vikipedija...

Jer ciljevi koje su njihova vođstva želela da ostvare bili su toliko različiti da neka saradnja, sem za određeno vreme i u posebnim situacijama, uopšte nije dolazila u obzir.

Što su obe strane, međutim, stasale, kako se ponegde navodi, u atmosferi relativne tolerancije i što su ih ujedinjavali „žestoki antifašizam, rusofilstvo i panslavizam, kao i negativan odnos prema bivšim režimima“, sve to nije imalo značaja i sve to nije moglo da spreči da se one nađu jedna prema drugoj kao najveći neprijatelji...

Po tvrđenjima ljudi iz kruga Draže Mihailovića, sukob između partizanskih odreda i odreda Draže Mihailovića, rat u pravom smislu te reči, počeo je u oktobru 1941. godine, kod Kraljeva. „Uvereni da se mi pripremamo za obračun“ kaže, na primer, Zvonimir Vučković, „partizani su jedne noći krajem oktobra napali u leđa naše odrede raspoređene na položajima oko Kraljeva. Po njihovom docnijem objašnjenju, neposredan povod za ovaj korak bila je akcija nekih naših komandanata u dolini Zapadne Morave i zapadno od Čačka...“

Prva žrtva u međusobnoj borbi na strani odreda Draže Mihailovića bio je kapetan Jovan Deroko, a na partizanskoj, komandant Prvog šumadijskog partizanskog odreda Milan Blagojević. Posle njihove pogibije počele su da padaju i mnoge druge glave i na jednoj i na drugoj strani. Neke u borbi, a neke izvan borbe, kakav je slučaj bio sa grupom od 30 partizana zarobljenih od jedne Dražine jedinice u bolnici u Gornjem Milanovcu. Ti ljudi su streljani u noći između 10. i 11. novembra 1941. po naređenju pripadnika štaba Draže Mihailovića u selu Brajići, kapetana Ilije Orelja. Navodno, to je taj oficir učinio na svoju ruku, i to je „teško pogodilo“ Dražu Mihailovića.

RAT IZMEĐU partizanske vojske i vojske Draže Mihailovića bio je za nemačkog okupatora pravi pravcati dar sa neba. A iza vladu koju su oni instalirali u Srbiji, vladu Milana Nedića. Jer, najviše od svega, i nemački okupator i vlada Milana Nedića plašili su se da se partizani i četnici sjedine, da ostanu u savezništvu. Ako 6i se to desilo, prognozirali su svi predstavnici Nemačke u Beogradu, u Srbiji bio 6i stvoren glavni preduslov za ustanak najširih razmera, koji bi teško bilo mogućno ugušiti.

Za odnos između komunističkog pokreta i pokreta Draže Mihailovića, za odnos između njihovih vojski, još od prvog časa - i znatno pre nego što su počeli sukobi između njih -  bilo je karakteristično veliko međusobno nepoverenje. Koliko je to nepoverenje bilo jako kod komunista, na primer, vidi se iz reči Rodoljuba Čolakovića iz vremena kada je vođstvo KPJ nastojalo da sa Mihailovićem nađe zajednički jezik: „Draža igra dvoličnu ulogu i vrlo je vjerovatno da ima vezu sa Nijemcima preko Nedića. Ali u našoj taktici prema Draži Mihailoviću mi se moramo rukovoditi ne onim što Draža lično znači, nego onim što on objektivno predstavlja... Bilo bi pogrešno misliti da on sada nema uticaja na narod u Srbiji. Stoga, u raskrinkavanju stava Draže Mihailovića, treba biti uporan i strpljiv. Samo tako moći ćemo politički izolovati Dražu Mihailovića“.

Možda i zato što je mislio kao i Čolaković, Tito je i po drugi put za kratko vreme, 26. oktobra 1941, posetio Dražu Mihailovića - i ovog puta insistirajući na formiranju zajedničkog fronta protiv okupatora. Upravo ova druga inicijativa Josipa Broza Tita, da se sporazume sa Mihailovićem (koji je svoju odbojnost prema Titovim predlozima pravdao i nespremnošću da primi na sebe odgovornost za masakre koje Nemci čine nad narodom posle svakog napada na njihove jedinice) objašnjena je na sasvim različite načine. Ima i mišljenja da se iza ove Titove inicijative, u stvari, krio plan da se Mihailović zloupotrebi, a njegov pokret prevede u partizanski, i utopi u njemu.

* * * * * * * * * * *

Titova vojska ne može da obuzda svoju borbenost

RADOJE L. KNEŽEVIĆ  je, suprotno nekim drugim ličnostima iz kruga političara i istoričara u emigraciji, ocenio, da i ono što je uglavljeno između Tita i Mihailovića nije bilo nekorisno. A glavna korist, po njemu, bila je da je postignuta saglasnost o kakvoj-takvoj saradnji, uključujući ravnomernu podelu plena, a zatim prepuštanje narodu da se slobodno opredeljuje u čije će odrede da stupi.

Samo neka četiri dana po drugom susretu Tita sa Mihailovićem, rat između njihovih odreda bio je surova stvarnost. Ključni momenatu tome, prema nekim tvrdnjama, treba da je bilo „nepristajanje Titove vojske da obuzda svoju borbenost i pored strahovitih represalija koje su zbog njihovih akcija vršene nad nedužnim stanovništvom. Draža je smatrao da sa ustankom treba sačekati dok saveznici ne dođu blizu i dok se ne steknu uslovi za masovni ustanak. Uostalom, takvu je direktivu saveznički vrh i uputio svim pokretima otporau okupiranoj Evropi... “

Foto Naslovna strana (Radosav Stojanović i Sr. Vikipedija), Arhiv Srpske pravoslavne crkve, Narodni muzej, Narodna biblioteka Srbije, Dokumentacija „Novosti“ i „Borbe“ Vikipedija...

Ako se izuzmu razni manji pa i veći sukobi, kod Bajine Bašte i Kosjerića, na primer, u septembru 1941, pa u oktobru kod Loznice, do otvorene borbe, i na svim mestima, nije, u stvari, došlo sve do 2. novembra 1941. godine. Pre toga, međutim, 1. novembra, zametnule su se jake borbe u okolini Užica. Partizanske jedinice su, kako tvrdi Borivoje M. Karapandžić, u toku borbi započetih tog dana „likvidirale četničke posade u Karanima, Ribaševini i Čajetini na najzverskiji način“. I, upravo spomenuti događaji treba da su bili, kako se želi dokazati, neposredan povod za donošenje odluke u štabu Draže Mihailovića (2. novembra 1941) da se izvrši opšti napad na partizane...

Naređenje za opšti napad na partizane, sa potpisom Mihailovćevog načelnika štaba, potpukovnika Dragutina T. Pavlovića, u celosti je objavio Radoje L. Knežević, 1. novembra 1952. godine, u Londonu, u listu „Poruka“.  To naređenje bilo je upućeno majoru Radoslavu Đuriću, komandantu opsade Kraljeva, i u njemu je  rečeno, da se ima odmah povući glavnina četničkih snaga od Kraljeva, zauzeti Čačak i razoružati partizanska komanda u ovom gradu i uputiti na Ravnu goru.

PAVLOVIĆEVO NAREĐENjE major Đurić  je primio 2. novembra 1941. godine oko dva sata posle podne. Ali on ga nije izvršio, već je s njim upoznao političkog komesara Čačanskog partizanskog odreda Ratka Mitrovića. Kad je u štabu Draže Mihailovića utvrđeno šta se desilo, isto naređenje je usmeno (na francuskom jeziku) izdato artiljerijskom kapetanu II klase Jovanu Deroku, i on je po njemu postupio. Međutim, kod Ljubića, 6. novembra 1941. njegove jedinice bile su teško poražene od partizana, a on sam poginuo...

Foto Naslovna strana (Radosav Stojanović i Sr. Vikipedija), Arhiv Srpske pravoslavne crkve, Narodni muzej, Narodna biblioteka Srbije, Dokumentacija „Novosti“ i „Borbe“ Vikipedija...

Na dan 1. i 2. novembra 1941. godine Mihailovićevi odredi napali su partizane kod Trešnice i u Ivanjici, rodnom mestu Draže Mihailovića. Prema oceni Vrhovnog partizanskog štaba, ta dva napada bili su u stvari „opšti znak za napad na partizane i njihovo uništenje“ .

Najzad, kako je Dragojlo Dudić zapisao u svom dnevniku, dogodilo se ono što su naši ljudi s terena stalno isticali da će se dogoditi. Dogodilo se to da umesto borbe protiv fašističkih razbojnika vodimo borbu sa svojom braćom; umesto da prolevamo neprijateljsku krv, mi se međusobno krvimo...“

Po sećanju Zvonimira A. Vučkovića, opšti napad odreda Draže Mihailovića na partizane počeo je 4. novembra 1941. U noći između 6. i 7. novembra 1941, pak, izvršen je napad na partizane u Gornjem Milanovcu. Tom prilikom zarobljeno je 125 partizana (u bolnici), među kojima je bilo i više ranjenika.

Neslaganje u datumima, kad se sve desilo, koje je očevidno, za istinu o početku građanaskog rata nema u suštini odlučujući značaj. Od važnosti je samo činjenica da se početkom novembra bratoubilački sukob već bio rasplamteo...

Preporučujemo

Društvo

0 4

KOSOVO JE ZA SRBE SVETA ZEMLjA: Obnavljanje izvornog značenja kulta Kneza Lazara

07. 01. 2025. u 22:00

Društvo

0 0

SPAJANjE KOSOVSKOG ZAVETA I PATRIOTIZMA: Opredanja i kultovi osnov posebnog identiteta srpskog naroda

07. 01. 2025. u 20:00

Društvo

0 0

PAŠIĆ BRANI SLOBODU PISANE REČI: Pokušaji sasecanja krila razuzdanim beogradskim novinama

31. 12. 2024. u 08:30

Društvo

0 0

ŽUTA ŠTAMPA ODUVEK BILA MOĆNA SILA: Prilozi za istoriju srpskog žurnalizma

31. 12. 2024. u 07:00

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije