POZORIŠNA KRITIKA: Od Ibzena, preko Lorke, do Vršca

U NARODNOM pozorištu "Sterija" u Vršcu "Koštana" je već bila na repertoaru 1945, 1948, 1957, 1974. i 1990. godine u različitim izvođenjima.

foto privatna arhiva

Ove sezone, u čast obeležavanja stogodišnjice od objavljivanja konačne verzije najpoznatije drame Bore Stankovića (1924, a igra se od 1900), reditelj Vladimir Lazić je, uz veliku pomoć muzičara Ninoslava Ademovića, koreografa Jelene Arsić i scene i kostima Sofije Lučić zanosnu pevačicu Koštanu konačno dramski uobličio kao simbol, pergintovsku potragu za ženom i za slobodom, kao nedostižnu kolektivnu fantazmagoriju, sveprisutnu u čudesnoj likovnosti ove magične predstave.

Socijalni odnosi na liniji Hadži Toma (Jonel Kuđija), Arsa (Fuad Tabučić), Mitke (Ivan Đorđević) postavljeni su ibzenovski, kao realistička građanska drama, u kojoj je tradicija zakon koji se ne može i ne sme izneveriti. Nevine žrtve tog patrijarhata su oni koji sanjaju san o sreći, slobodi i ljubavi, Koštana (Jovana Božić), Vaska, kći Arsina (Jovana Andrejević Grujić) i Stojan, sin Hadži Tomin (Miloš Đurović), tragične mladosti, žrtvovane društvenom i porodičnom nasilju. Žena, obespravljena u ovom tiranskom poretku, mora da trpi i da ćuti, a reprezentativni, potresni uzorci su Magda (Sonja Radosavljević) i Kata (Monika Boldovina Bugle). Tome se, dramski efektno i neobično emotivno oduprla Koštanina majka, Salče, u tumačenju nesvakidašnje Tamare Tamči Toskić. Još jedna izgubljena iluzija su i slikoviti Grkljan, Koštanin otac (Srđan Radivojević), kao i zanimljiva Galina (Korina Troća)... Vladimir Lazić je uspeo da društveno, materijalno i polno nevidljive (sirotinja, gubitnici, žene i deca) dovede do značaja "lica koja delaju", pa niko od njih nije, kako je to bilo u pređašnjim izvođenjima, samo folklorni ukras, zbog pesme, derta i skandala, već oni žive svoj život na sceni sa dubokom patnjom, dostojnom tragičnih junaka evropske dramaturgije. Ibzenovski društveno zloupotrebljeni Koštana, Mitka, Salče, Stojan i Stana, uz Ademovićevu potresnu, umesto folklornu muziku, postaju i Lorkini junaci, robovi sopstvene krvi i strasti, bujne mladosti i neutažive potrebe za ljubavlju, kao ispunjenjem sna o slobodi izbora.

Jovana Božić je, u ulozi Koštane, vođena sigurnom rediteljskom rukom dala mladoj kafanskoj pevačici dramsko pokriće, biografiju i strast, neophodne za ovu ulogu - dokaz snage ove markantne, darovite glumice. Utoliko je njena odlična transformacija na kraju, kada je nasilno udaju, da neutrališu društveni skandal, njena mirnoća, sa kojom odlazi u, zapravo, smrt, impresivno i zamišljena i izvedena. Neočekivani tandem Koštana-Mitke, u tumačenju Ivana Đorđevića, pomerio je imaginacijom reditelja i izvrsnom glumačkom interpretacijom značenje životne promašenosti ovog znanog Borinog tragičnog junaka ka modernom dramskom izrazu, ka konfliktu društvo-porodica-intima, aktuelnog u svim vremenima. Đorđević je Mitka tumačio sa malo sredstava, svedeno, škrto, da bi čitav njegov emotivni potencijal eksplodirao u pobuni protiv autoriteta tradicije, a onda nestao, kao i svaka revolucija, što se dogodi pre vremena u kome ima šanse da uspe.

"Koštana" Bore Stankovića, možda najigraniji tekst na srpskim scenama, u Vršcu je progovorila o dubljim problemima slobode, žrtve i kazne, blisko vremenu u kojem sad živimo, koje ne ostavlja šansu ni za sreću, ni za trajne vrednosti društva, porodice i pobunjenog junaka.

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije