PROSVEĆIVALI I OBLIKOVALI NACIONALNU SVEST SVOG NARODA: U galeriji Matice srpske večeras će biti otvorena jedinstvena izložba

SRPSKA umetnost u 18.veku bila je raskošna.Naš narod po prelasku na teritoriju Habzburške monarhije prilagodio se baroknom i prosvetiteljstkom stilu,a naša elita, okupljena oko Karlovačke mitropolije koju su redom činili pripadnici plemićkog staleža,bila je patron srpske kulture i prosvete,i znatno je uticala i na oblikovanje nacionalne i političke svesti Srba toga vremena.

Foto : GMS

Potvrđuje to i izložba „Plemstvo u srpskoj vizuelnoj kulturi XVIII veka“,koja će od večeras (19.00) u Galeriji Matice srpske u Novom Sadu,pred očima javnosti biti sve do 1.juna ove godine.

-Ova izložba je dobar primer kako se kroz izlaganje odabranih portreta,dokumenata i predmeta iz jednog perioda, može ukazati na izuzetno važan fenomen kakvo je plemstvo u srpskoj istoriji 18.veka – kaže dr Tijana Palkovljević Bugarski, upravnica Galerije Matice srpske.

Jezikom likovne umetnosti, naglašava sagovornica „Novosti“, izložba priča priču o plemićkim porodicama,njihovim zaslugama i ostvarenim dometima koji su oblikovali srpsko društvo tog vremena i postavili temelje srpske državnosti.

-Upravo zato ovu izložbu priređujemo u okvoru Dana državnosti ove godine. Verujemo da će ona privući brojnu publiku zbog atraktivnosti teme i raznovrsnosti izloženih eksponata – ističe upravnica ove naše nacionalne galerije.

Jedinstvena postavka koju čini 87 izuzetnih eksponata - 60 portreta,plemićkih povelja,publikacija ,knjiga i drugih dokumenata, proizašla je iz doktorske disertacije i višegodišnjeg istraživanja dr Aleksandre Čelovski, kustosa ove Galerije.

- Izložba svedoči o tipovima plemstva, obrazovanju kao privilegiji, patronima i dobrotvorima,porodičnim galerijama – kaže dr Čelovski,koja je na ovoj temi doktorirala 2020.godine na Katedri za istoriju umetnost Filozofskog fakulteta u Beogradu,potom se zaposlila u GMS koja je njenu disertaciju objavila u knjizi s naslovom koji nosi i izložba koja će večeras biti otvorena.

Kroz portrete i arhivsku građu prikazan je fenomen plemstva iz različitih perspektiva - od sticanja plemićkog statusa, prilagođavanja ličnog identiteta pojedinca zahtevima reprezentativne javnosti kroz poručivanje portreta, prilaganje Crkvi, ktitorske aktivnosti, patronažu umetnosti i kulture, podizanju raskošnih kurija i dvoraca pa do odabira lokacija grobnih mesta.

Po rečima dr Čelovski, plemićke titule sticane su najčešće vojnim zaslugama.Zajedničko za sve bila je pripadnost pravoslavnoj veroispovesti što je u 18 veku bila glavna identoitetska kategorija i podrazumevala je okupljanje oko Karlovačke mitropolije.Prvenstveno su to bile srpske porodice,ali bilo je i cincarskih i grčkih porodica.Gotovo svi mitropliti pripadali su u to vreme plemićkim staležima.

Najpoznatije plemićke porodice tog doba bili su Tekelije, Čarnojevići, Stratimirovići, Raškovići, Georgijevići...Grof iz Arada Sava Popović Tekelija (1761 -1842) bio je prvi Srbin doktor prava i osnivač Tekelijanuma u Pešti, jedne od najvećih zadužbina izvan Srbije.Na ovoj izložbi videće se jedanaest njegovih portreta kao i nekoliko primeraka knjiga iz lične biblioteke koju je darovao Matici srpskoj.

Pored portreta habzburških vladara i Srba plemića iz Galerije Matice srpske, biće izloženi i portreti iz kolekcije Narodnog muzeja Srbije i Muzeja grada Beograda, ali i iz Nacionalnog muzeja Mađarske iz Budimpešte, Muzeja lepih umetnosti Budimpešta, Srpskog crkvenog muzeja u Sentandreji i Riznice srpske pravoslavne eparhije temišvarske.

Izuzetno važni dokumenti i predmeti za razumevanje plemstva kao društvenog fenomena su povelje o dodelama i potvrdama plemićkog statusa podeo su kolekcija Istorijskog muzeja Srbije, Vojnog muzeja, Arhiva Vojvodine, Muzeja Vojvodine, Muzeja Srpske pravoslavne crkve i Gradskog muzeja Vršac.

Primenom savremenih tehnologija predstavljen je izgled plemićkih kurija podizanih u Banatu i Bačkoj, a njihov prvobitni sjaj i reprezentativnost dočarani su predstavljanjem rezultata projekta digitalne rekonstrukcije enterijera dvoraca pomoću veštačke inteligencije.

Autori mahom nepoznati

U NAJVEĆEM broju portreti srpskih plemića pripisuju se određenim autorima jer su u 18.veku često izostajali potpisi slikara.Deo portreta koje su istraživale prethodne generacije istoričara umetnosti, pripisuje se nekima od domaćih majstora kao što je Teodor Ilić Češljar koji je naslikao nekoliko portreta porodice Tekelija.Najveći broj autora ostao je nepoznat – kaže dr Čeloski.

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije