ODVAŽNA "OTPISANA" REVOLUCIONARKA: Mitra Mitrović bila je prva ministarka u istoriji Srbije

JEDNA Požežanka bila je među najistaknutijim političkim ličnostima komunističkog perioda, bila je prva žena ministar u istoriji Srbije, njeno pisanje, revolucionarno delovanje i rad u medijima smatraju se značajnom jugoslovenskom feminističkom baštinom.

Privatna arhiva A. Đilas

Bila je Mitra Mitrović (1912-2001) i prva žena Milovana Đilasa, a zaboravljena je nakon što je iz političkog života skrajnuta, zbog svoje podrške idejama o liberalizaciji i demokratizaciji koje je zastupao njen tada već bivši suprug.

Mitra Mitrović autor je "Ratnog putovanja", dela iz 1953. godine, svedočanstva o ličnim doživljajima revolucije i rata, iz ugla samih aktera - kao ljudi od duha, krvi i mesa.

Ona sama, bila je jedna od najistaknutijih revolucionarki, član KPJ od 1933. godine. Uoči rata, radila je u biblioteci Narodne skupštine. Rat je dočekala zatočeništvom u logoru Banjica, a na njegovom kraju, bila je poverenik za prosvetu i od 1944. ministar u vladi NR Srbije, zatim narodni poslanik u republičkoj i u saveznoj skupštini.

- Ona je bila deo najužeg kruga uticajnih žena koje su zauzimale visoke političke položaje posle rata. Još je važniji njen književni nerv, kao i presudna uloga u osnivanju časopisa "Žena danas" 1936. godine. Posle 48. godine, Mitra se svrstala u reformistički kurs koji je najubedljivije zastupao Milovan Đilas. Do najvećeg raskoraka sa partijom dolazi 1954. kada je počeo partijski bojkot a zatim i isključenje iz Centralnog komiteta - objašnjava Veljko Stanić, priređivač knjige "Otpisana" Mitre Mitrović, a koja je nedavno izašla iz štampe. - Mnogo istorije je stalo u njen život, a njena uloga u istoriji je veća nego što se zna. Knjiga "Otpisana" sadrži njene zapise nastale sedamdesetih i početkom osamdesetih, kada je bila u ozbiljnim godinama, već dugo u penziji i udaljena od odlučivanja.

Knjiga je zbir zabeleški, rukopisa Mitre Mitrović, koji su kao lična zaostavština sačuvani u vlasništvu dr Alekse Đilasa.

- Kao izvanredan student književnosti, izuzetan zanesenjak i borac u ratu ali i za ženska prava, devojka iz Požege, Mitra Mitrović je bila spremna da žrtvuje svoj život da bi se neke ideje ostvarile. Bila je hrabra i odvažna, jedna od retkih koja je branila svog tada već bivšeg supruga, kada se našao u nemilosti. Nije lako dočarati šta je to značilo u to vreme, za taj režim i njegove službe. Naš posao je da njen briljantni dar ne ostane zaboravljen, otuda je njena knjiga, danas, svojevrsan povratak otpisane - naglasio je Manojlo Vukotić, izdavač priređenog rukopisa Mitre Mitrović.

Pisana, sada i objavljena zaostavština neobične žene, može se smatrati zavičajnom - jugoslovenskom ali i globalnom istoriografijom, naročito ženskog pokreta. Bila je pripadnica jedne nove generacije žena, reč je o pokretu koji se razvijao širom sveta, a njena svedočanstva oslikavaju opšte i posebno - jugoslovenske prilike.

- Časopis "Žena danas" deo je strategije narodnog fronta, kroz legalne tokove utiče se na razvoj antifašističke svesti, stvara se svojevrsan antifašistički feminizam, čiji je cilj da odbrani tek stečeni minimum slobode i da ga baštini u nešto još veće. Sam časopis koji je uređivala je medijsko remek-delo, čak i za današnje prilike. Žene tog vremena, sa različitih meridijana, iz Čilea, SAD, Velike Britanije, iz evropskih država, tridesetih godina prošlog veka razmenjuju tekstove, slike, ilustracije, ideje zapravo i zajedno rade na istom poslu, otvarajući "ženska pitanja" - ističe istoričarka umetnosti Slanislava Barać.

Malo kasnije, Mitra Mitrović biće ličnost koja kreira prosvetnu i kulturnu politiku na najvišem nivou.

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije