OSAM DECENIJA PONOSNO NOSE BARJAK SLOBODE:Posle 42 dana opsade Kraljevo je krajem novembra 1944. godine oslobođeno od okupatora (FOTO)

NAKON troipogodišnje okupacije tokom koje su nemački fašisti počinili brojne zločine nad nevinim stanovništvom i iscrpljujućih borbi za oslobođenje grada na Ibru, jedne od najtežih u okviru završnih okršaja za oslobođenje Srbije i Jugoslavije u Drugom svetskom ratu, Kraljevo je 29. novembra 1944. godine konačno dočekalo slobodu.

Narodni muzej Kraljevo

Združene jedinice Narodno oslobodilačke vojske Jugoslavije (NOVJ) i sovjetske Crvene armije su nakon 42 dana opsade, u noći između 28. i 29. novembra konačno prešle Ibar i ušle u opustošeni grad, strateški veoma važan u povlačenju nemačke vojske iz Grčke. Upravo zbog toga su okupatori i podigli mostobran oko Kraljeva u dužini od oko 35 kilometara, a nemačke jedinice, koncentrisane u gradu i okolini, brojale su između 20.000 i 30.000 vojnika.

Narodni muzej Kraljevo

- Oslobođenjem Niša i Beograda onemogućeno je povlačenje nemačke Grupe armija "E" iz Grčke pravcem Solun-Skoplje-Niš-Beograd, a kako je jedini mogući pravac ostao dolinama Ibra i Zapadne Morave, Kraljevo je dobilo važan strateški položaj. Usled takvog razvoja situacije nemački komandant je izdao naređenje u kojem se nalagala odsudna odbrana Kragujevca, Kraljeva i Čačka - kaže istoričar arhivista Darko Gučanin, direktor Narodnog muzeja u Kraljevu.

Prema njegovim rečima, prve borbe započele su 16. oktobra 1944. godine okršajima manjeg intenziteta SS divizije "Princ Eugen" sa jedinicama 3. srpske brigade NOVJ kod Čukojevca, a značajniji sukobi počinju 22. oktobra.

- Intenzivne bore trajale su do 2. novembra, ali su vitalne saobraćajne komunikacije za evakuaciju Grupe armija "E" ostale pod nemačkom kontrolom. Mostobran je bio veoma dobro utvrđen, a sem toga, Crvena armija nije dejstvovala onoliko ambiciozno koliko su Nemci predviđali. Glavnina ljudstva i borbenih efektiva Crvene armije zadržala se u operaciji oslobađanja Beograda, a potom su sve njene jedinice, osim 68. streljačkog korpusa, premeštene na budimpeštansko-bečki pravac, dok je težište borbenih dejstava jedinica NOVJ preneto na Sremski front - pojašnjava Gučanin.

Narodni muzej Kraljevo

Nakon uspešnog izvlačenja glavnine nemačke Grupe armija "E" iz Makedonije i sa Kosova i Metohije, kraljevački mostobran je posle 17. novembra godine izgubio svoj značaj.

- Već 25. novembra nemačke trupe su započele povlačenje i rušenje objekata u Kraljevu i okolini. Nemačko povlačenje iz samog Kraljeva počelo je 27. novembra. Tog i sledećeg dana vođene su borbe na prilazima gradu, a predveče 28. novembra oslobodioci su stigli do desne obale Ibra, dok su jedinice Crvene armije pružale intenzivnu artiljerijsku podršku. U noći između 28. i 29. novembra oslobodioci su ušli u grad - naglašava direktor Narodnog muzeja u Kraljevu.

Tadašnji žitelji Kraljeva su 29. novembra dočekali prvi dan u slobodi. Odmah narednog dana, oslobodilačka vojska je sa narodom odala poštu streljanima u masovnoj odmazdi fašista oktobra 1941.

Kraljevo je oslobođenje dočekalo uz ogromne ljudske i materijalne gubitke, bez zgrade pogodne za smeštaj vojske, bolnice, škola i javnih ustanova. Prilikom povlačenja 34. armijski korpus nemačke vojske je razorio železničku infrastrukturu, aerodrom i sva važnija postrojenja.

Narodni muzej Kraljevo

- Naša je dužnost i obaveza da se sa velikim ponosom i poštovanjem sećamo herojskih dela i žrtava hrabrih srpskih i ruskih boraca koji su posle velikih borbi 1944. godine konačno uneli barjak slobode u okupirano Kraljevo - poručuje dr Milan Matijević, predsednik Društva za negovanje tradicije oslobodilačkih ratova "Jovo Kursula".

G.Šljivić

G.Šljivić

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije