KNJAZ POTPISUJE SPORAZUM O UJEDINJENJU: Nikola Petrović uz određene materijalne zahteve pristao da se odrekne prestola u korist kneza Mihaila

VLASTI na Cetinju su tokom 19. veka veći deo današnje Crne Gore same nazivale "Stara Srbija".

KUMSTVO Tajni ugovor o sradnji i ujedinjenju Nikola i Mihailo potpisali su 1866.

SREDINOM maja Nikola Petrović Njegoš, knjaz Crne Gore, zahvalio je knezu Mihailu Obrenoviću za pomoć u oružju koje je dobio za predstojeći rat s Turcima. Kneževina Srbija poslala je tada pet hiljada pušaka. Godinu dana ranije zaključili su ugovor o zajedničkoj borbi za oslobođenje od Osmanskog carstva i ujedinjenje srpskih zemalja. Knjaz Nikola primio je tada obavezu da se u slučaju ujedinjenja odrekne prestola u korist kneza Mihaila Obrenovića. Sredinom 1866. crnogorski vladar poslao je u Beograd ličnog sekretara arhimandrita Nićifora Dučića. 

Dučić je knezu ponudio da kumuje i drugoj ćerki knjaza Nikole. Kumstvo je prihvaćeno. U Crnu Goru je zato doputovao knežev izaslanik Miloje Lešjanin, načelnik odeljenja u srpskom ministarstvu inostranih poslova. Knez Mihailo je zadužio Lešjanina da pripremi nacrt ugovora o saradnji Srbije i Crne Gore. Svrha ovog dokumenta bila je da se Beograd i Cetinje obavežu da će se zajednički pripremati za rat sa Osmanlijama i ujedinjenje srpskog naroda posle eventualne pobede. Prilikom pregovora nije bilo mnogo sporova, ali je otvoreno pitanje ko će vladati nad jedinstvenom srpskom državom.

Samo deceniju pre, jednom od knjaževih prethodnika – Petru Drugom Petroviću Njegošu – to nije bilo sporno: sebe je video kao srpskog patrijarha u Peći, a kneza Srbije kao cara u Prizrenu. Stvari su se u međuvremenu promenile. Crnogorska strana je predlagala da, ukoliko knez Mihailo ne bude imao potomaka, pristane da ga nasledi dve decenije mlađi knjaz Nikola. Srpska strana je prihvatila da ovo bude preporuka „srpskom narodu“. Knjaz Nikola je konačno pristao na sporazum uz određene materijalne zahteve.

SPORAZUM je sklopljen septembra 1866. godine. Tekst ugovora glasi:

„U ime svete i jednosušne Trojice, Njegova Svjetlost Knjaz Srbije i Njegova Svjetlost Knjaz Crne Gore, imajući pred očima s jedne strane svoje svete dužnosti, a sa druge strane žalosno stanje naroda srpskog u Turskoj, i oduševljeni jednakom patriotskom željom da u iskrenom sporazumevanju rade na oslobođenju i ujedinjenju svoga naroda, saglasili su se da u ovome tajnom ugovoru urede sva pitanja koja s tim u vezi stoje i označe unaprijed krug svoje zajedničke radnje…

  Član 1. 

Njihove Svjetlosti Knjaz Srbije i Knjaz Crne Gore obvezuju se i zalažu jedan drugome riječ da će u najvećoj saglasnosti i iskrenosti raditi da se što prije spremi ustanak protivu Turske pak da se cio srpski narod u Turskoj oslobodi od turskog jarma i u jednu srpsku državu spoji.

  Član 2. 

Ako sa Božijom pomoću bude krunisano ovo preduzeće sa podpunim uspjehom, to jest da se cio srpski narod u Turskoj oslobodi i ujedini u buduću veliku Srbiju, onda i pod tim uslovom Knjaz Crne Gore svečano obećava da će Crnu Goru pridružiti i ujediniti s tom velikom državom, priznavajući Knjaza Mihaila za vladaoca te cjelokupne srpske države.

  Član 3. 

Ako, Božijom pomoću, bude krunisano uspjehom preduzeće koje se pred očima ima i koje je izloženo u prvom članu, to knjaz Crne Gore obećava svečano da će i Crnu Goru pridružiti Srbiji i za vladara cjelokupne srbske države priznati kneza Mihaila.

  Član 4. 

U takvom slučaju, cijeneći visoko plemenita i patriotska požrtvovanja Njegove svjetlosti knjaza Crne Gore, Njegova svjetlost knez Srbije obećava najsvečanije u svoje i ime Srbije da će Njegova svjetlost knjaz Crne Gore i njegova porodica ne samo zadržati svoje knjaževsko dostojanstvo nego da će i njegova osobita briga biti da se vladajućem knjazu Crne Gore stvori u novoj srbskoj državi i moralno i materijalno sjajan položaj.

  Član 5. 

Naročito se osigurava sada vladajućem knjazu Crne Gore rang princa od vladajuće porodice i prvenstvo pred svima, posle vladaoca i njegovog zakonitog naslednika, ako bi takvog bilo. Pored toga, osigurava se knjazu Crne Gore godišnja civilna lista od 20.000 (oko 1,2 miliona dolara u današnjoj vrednosti prim. aut.) dukata. Tako isto, vodiće se računa o materijalnom i moralnom položaju svih bliskih srodnika Njegove svjetlosti knjaza Crne Gore.

  Član 6. 

Ako bi se Crna Gora spojila sa Srbijom, to Njegova svjetlost knez Srbije obećava da će sve one starješine i činovnike, koji bi se u vrijeme spajanja kao starješine i činovnici u Crnoj Gori zatekli, smatrati kao i ostale starješine i činovnike srbske i što se plata i materijalnog položaja tiče u svemu jednako s njima postupati.“

SVE do 1920. godine nije bilo sumnje – u Srbiji i Crnoj Gori živeo je jedan narod. Treba naglasiti da je do početka 19. veka sâm naziv Srbija u srpskim izvorima bio redak, spolja nametnut i neprihvaćen. Iako su stranci od Porfirogenita srpsku državu nazivali Srbija, od Srba je to prvi prihvatio tek u 16. veku učeni Božidar Vuković Podgoričanin.

Nije zato čudno da je crnogorski vladika Petar Prvi 1807. godine, po ulasku Rusije u rat sa Osmanskim carstvom, predlagao stvaranje „Slaveno-serbskog carstva“, u koje ne bi bila uključena ustanička Srbija. Sa identitetom Crne Gore je bilo slično. Do 1830. godine ova samoproglašena država obuhvatala je oblast četiri nahije, otprilike današnju Cetinjsku opštinu. Posle prisajedinjenja Brda, ime ove oblasti ostao je u nazivu države. Veći deo teritorije Crne Gore, kakvu danas znamo, postignut je u mukotrpnim ratovima između 1858. i 1913. godine. Integracija je betonirana u socijalizmu, između ostalog i znatnim naporom Velikih sila i suseda da podstaknu zaokruživanje i afirmaciju jednog, ako ne antisrpskog, onda makar nesrpskog identiteta. Danas je malo zapažena činjenica da je oblast Pljevalja u bilo kojoj crnogorskoj državi (uključujući u socijalističkoj federalnoj jedinici) bila 87 godina, a u ranijoj srpskoj državi oko sedam stotina.

Upravo su vlasti na Cetinju tokom 19. veka veći deo današnje Crne Gore same nazivale „Stara Srbija“.

No, već od stvaranja Kneževine Srbije u 19. veku postalo je izvesno da „dve srpske države“ imaju različite sudbine. Odvojene zemljama Osmanskog carstva, one su se suočavale s različitim izazovima i imale sasvim drugačija iskustva. Bilo je tu i surevnjivosti, političkih i dinastičkih.

Raspoloženje knjaza Nikole prema ujedinjenju sa Srbijom se menjalo. Mladost je prošla, prvenstvo koje je možda i mogao da prizna generaciju starijem knezu Mihailu, nije bilo prihvatljivo u slučaju mlađih i, prema njegovom sudu, manje legitimnih Obrenovića – Milana i Aleksandra. Crna Gora je bila siromašna i pomoć i podrška Srbije i Rusije bile su joj potrebne, ali Srbija je, čak i teritorijalno odvojena, bila rival u ujedinjenju Srpstva, ali i dom dve dinastije koje su mogle potražiti crnogorski presto. Zato je, između ostalog, knjaz Nikola nastojao da se dinastičkim brakovima poveže i sa Obrenovićima i s Karađorđevićima. Stvari se nisu mnogo popravile ni kada je u Srbiji na presto došao knjažev zet Petar Karađorđević. Dobrim odnosima nisu pomogla poniženja koja je jedva nekoliko godina mlađi srpski prognanik trpeo od svog tasta dok je živeo u Crnoj Gori (nateran je da knjazu proda svoju kuću u Crnoj Gori, a zastava Srbije koja je bila istaknuta pored crnogorske srušena je prvom zgodnom prilikom).“

NAKLONOST PREMA SRBIJI

SRBIJA je posle 1903. ponovo postala parlamentarna demokratija. Njena politička elita bila je posvećena oslobođenju i ujedinjenju Srba i Jugoslovena. Činjenica da je 1905. čak i Rusija dobila ustav dovela je i Crnu Goru u položaj da, poslednja u Evropi, usvoji jednu konstituciju. U to vreme u Srbiji se školovala čitava jedna generacija mladića iz Crne Gore koji su želeli da demokratizuju svoju domovinu. Tako je nastao trojni odnos koji je tokom narednih stotinu godina definisao dinamiku crnogorske politike i samu prirodu izdaje. Ako samo srpstvo u ovoj zemlji sve do uspostave komunističkog režima nije bilo tretirano kao izdaja, ono je isprva definisano kao naklonost Srbiji umesto Crnoj Gori, koja je pak poistovećivana s njenim vladarom.

 SUTRA: KO JE IZDAO - KRALj NIKOLA NACIJU ILI NACIJA KRALjA  

Preporučujemo

Feljton

0 12

SRBI ZAPOVEDNICI U PAVELIĆEVOJ VOJSCI: Mihajlo Lukić pred rat unapređen je u generala, u vojsku NDH stupio je odmah po njenom osnivanju

06. 03. 2025. u 18:00

Feljton

0 3

PREĆUTKIVANjE IZDAJE U ZAJEDNIČKOJ DRŽAVI: U posleratnim vladama Svetozar Pribićević je bio ministar unutrašnjih poslova i prosvete

05. 03. 2025. u 18:00

Feljton

0 4

UNUK VOĐE PRVOG USTANKA POSTAJE SIMBOL IZDAJNIKA: Tokom Velikog rata Bogićević u Cirihu samovoljno pregovara o sklapanju separatnog mira

04. 03. 2025. u 18:00

Feljton

0 8

AUSTRIJSKI GRADONAČELNIK MINISTAR KRALjEVINE SHS: Južni Sloveni tokom Prvog svetskog rata izvršili većinu zločina nad srpskim narodom

03. 03. 2025. u 18:00

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije