MOSTU USRED SRBIJE IME PO OSMANSKOM OSVAJAČU IZ 15. VEKA: Kome je u interesu da zavadi narod koji vekovima živi zajedno?

MOSTOVI spajaju obale i ljude, ali jedna ćuprija na Limu preti da ih razdvoji.

Foto A. Rovčanin

U prijepoljskom naselju Šarampovo, na samom ulazu u grad, privodi se kraju rekonstrukcija mosta koji je kroz vekove u mnogobrojnim ratovima, pa i u plavljenjima Lima, više puta bio rušen i obnavljan. Mada nikada nije imao status spomenika kulture, a obnovu izvodi konzorcijum firmi "Novi Pazar putevi", "Jedinstvo Sevojno" i "Putevi Užice", naprasno je dobio naziv - Fatihov most, po sultanu Mehmedu Fatihu, poznatijem kao Mehmed II Osvajač, iz 15. veka, što je izazvalo nezadovoljstvo jednog dela građana.

Stari Prijepoljci, bošnjačke i srpske nacionalnosti, za koje je to oduvek bio Šarampovski ili Kameni most, pitaju se otkud Fatihova ćuprija u njihovom gradu. Strahuju da je nekome u interesu da se uznemiri i zavadi narod koji je vekovima živeo zajedno. Dodatnu zabunu uneo je predlog Bošnjačkog nacionalnog vijeća iz Novog Pazara predsedniku Opštine Prijepolje Vladimiru Babiću da se kamena ploča, "jedini artefakt i znamenje koje svedoči viševekovnom trajanju, ugradi u Fatihov most u Šarampovu, čime bi na značaju dobilo ne samo to naselje, već i celo Prijepolje". Reč je o kamenoj ploči na osmanskom jeziku, koju je pre stotinak godina pronašao Murat Abdagić i kasnije uzidao u svoju kuću. Tekst u prevodu na naš jezik (prevodilac Nesib Pepić) glasi: "Ovaj most je sagrađen u vreme sultana Mehmed Hana 1908. godine".

"Novosti" su od Bošnjačkog nacionalnog vijeća tražile pojašnjenje zahteva vezanog za Fatihovu ćupriju, ali odgovor do danas nismo dobili.

- Obraćanje Bošnjačkog nacionalnog vijeća u najmanju ruku izaziva čuđenje kod svih dobronamernih ljudi - kaže istoričar dr Slavenko Terzić, za "Novosti".

ISTORIJA Vekovima spajao obale Lima, Foto Privatna arhiva

- Logično je pitanje kakve veze imaju današnji muslimani Raške oblasti sa nasleđem osvajača Carigrada ili pretposlednjeg turskog sultana Mehmeda V Rešada i u kakvoj vezi stoje sa osmanskom državnom idejom i osmanskim nasleđem na prostoru Srbije. Očekivalo bi se da brinu o sopstvenom kulturnom nasleđu, uključujući i nasleđe pravoslavnih Srba sa kojima vekovima žive zajedno i najvećim delom potiču iz istog korena.

Terzića još više zabrinjava proglašavanje mosta koji je tu postojao verovatno otkad postoji i reka Lim za "Fatihov most". On podseća da postoji veliki Fatihov most u Istanbulu, po sultanu osvajaču Carigrada.

- "Fatihov most" u prevodu znači "Osvajačev most" - objašnjava Terzić.

- Sultan Mehmed V Rešad bio je sin sultana Abdula Medžida I i mlađi brat Abdula Hamida II, a ustoličen je za sultana 27. aprila 1909. godine. Početkom novembra 1914. godine, dakle na početku Prvog svetskog rata, Šejh al Islam je u njegovo ime, kao halife - verskog poglavara svih muslimana - izdao fetvu kojom je pozvao sve muslimane na džihad, sveti rat protiv "krvnih neprijatelja islama" - "Rusije, Engleske, Francuske, Srbije i njihovih saveznika". Zaista, otkud "Fatih" u Prijepolju 2021. godine? Da li je put reosmanizacije Prijepolja i Raške oblasti - put za bolje razumevanje sa svojim komšijama druge vere? Nije! Umesto traženja svega onoga što spaja narod, a toga ima mnogo, priziva se Fatih - osvajač - iz 15. veka!

Dr Slavenko Terzić, Foto: istorijsk institut Beograd SANU

Upravo u njegovo vreme spaljena je Mileševa, prvi put, 1459. godine, da bi u 18. i 19. veku više od jednog veka bila razorena i zapuštena! Kao i skoro svi pravoslavni srpski manastiri u tom kraju!

Dok većina građana sa nestrpljenjem iščekuje da se most u Šarampovu osposobi jer bi se time rešio problem velike gužve u saobraćaju, prijepoljski hodža dr Nadir Dacić se zalaže da se kamena ploča vrati tamo gde je nekad bila. A gde je tačno bila, ako je bila, sačuvano je verovatno u istanbulskom i bečkom arhivu.

- Moja ideja je da se ta ploča ponovo uzida u most, a neka arhitekte i arheolozi odrede gde joj je mesto. Siguran sam da bi time i naselje Šarampovo i Prijepolje dobili na značaju - govori nam hodža.

- A most neka zove ko kako hoće. Pisao sam o njemu, imam podatke o njemu, i za mene je to - Fatihov most. Imam originalna dokumenta iz Turskog državnog arhiva u Istanbulu u kome se pominje kao Fatihov most.

Pojedini istoričari ukazuju na to da ne postoje istorijski dokazi o postojanju Fatihovog mosta, osim da je turski putopisac Evlija Čelebija u putopisu iz 1664. godine napisao da se "prihodi od kirija", zadužbina Ibrahim-paše, troše za njegovo održavanje. Pritom, tvrde oni, Čelebija nije opisao gde se tačno nalazio most koji je dva veka ranije podigao Fatih.

Podsećajući da je tu bilo srce srpske srednjovekovne države, pitaju da li je moguće da su Nemanjići čekali da dođe Fatih iz Azije da napravi most preko Lima.

- Most na Limu prvi put se u pisanim dokumentima pominje u dubrovačkim ugovorima 1413. godine - kaže hodža Nadir.

- U popisu hercegovačkog sandžaka za vilajet Prijepolje iz 1485. godine navodi se da je zajednica od 11 hrišćana bila zadužena za održavanje mosta na Limu koji je podigao Mehmed Fatih. Kroz bogatu istoriju, on se pominje i nepuna dva veka kasnije, u zapisu o drvenom mostu koji je čuvala turska vojska.

Kasnije, 1886. godine, na tom mestu podignut je novi most, čiji su stubovi bili od kamena, a njegova širina je bila tolika da su se na njemu mogla mimoići dvoja kola:

- Deset godina kasnije ponovo ga odnosi reka Lim. Most je služio sve do 1908. godine, kada počinje izgradnja novog na istom mestu, samo na drugim kulama... Oštećen je 1943. u čuvenoj prijepoljskoj bici, a uništen prilikom savezničkog bombardovanja sledeće godine.

Obnovljen je 1948. godine, kada su na postojeće kamene kule iz 1908. godine, nešto smanjene visine, ugrađene desetine tona betona i čelika, izgrađena betonska ograda i trotoar za pešake. Sadašnji oblik most je dobio ove godine.

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije