TRI VEKA SVETINJE U SUBOTICI: Hram Vaznesenja Gospodnjeg u Subotici najstarija je hrišćanska crkva u ovom gradu

PRE ravno tri veka u Subotici je počela izgradnja Hrama Vaznesenja Gospodnjeg, tada prve hrišćanske crkve u tadašnjoj Trgovišnoj varoši Svete Marije.

Foto: J. Lemajić

Od toga vremena, sa srpskim narodom, koji ga je svojim rukama podigao i u njega utkao svu svoju veru i ljubav prema rodu, Svetovaznesenjski hram, prošao je sve borbe, stradanja, duhovno i materijalno uzdizanje, stvaranje novih država... Zato on za Subotičane nije samo prelepo neobarokno zdanje, već i svedok svega kroz šta su Srbi u ovim krajevima prošli i srce i duša pravoslavnog življa.

Foto: J. Lemajić

Davne 1723. godine bogati i ugledni subotički Srbi okupili su se oko ideje da izgrade pravoslavni hram na mestu na kom je do tada postojala drvena crkvica.

- Hram je završen tri godine kasnije. Crkva je doživljavala razne promene. Obnavljana je 1804. godine za vreme episkopa Jovana Jovanovića, velika obnova bila je i 1910. kada je eparhiju vodio episkop Mitrofan Šević, a to je činjeno i od 2010. godine - kaže protonamesnik Miloš Petrović, starešina ove subotičke svetinje.

Početkom 19. veka, te 1804, hram je proširen, urađen je pod, a u priprati je napravljena galerija. Pamti se da je građa Dunavom donošena iz Pešte. Po nju su Srbi išli u Bezdan, a po balvane u Martonoš. Velika obnova hrama bila je i vek kasnije, u tadašnjoj Austrougarskoj, kada je arhitekta Mihajlo Harminc, iz Budimpešte, uredio crkvu po ugledu na Saborni hram u Novom Sadu. Postavljen je zvonik od 39 metara, a ikonostas je radio Čeh Jan Lukeš, učenik Paje Jovanovića, dok je veliki slikar nadzirao radove. Stari, ali takođe izuzetno vredan ikonostas preseljen je u crkvu Svetog Dimitrija u Aleksandrovu.

Zanimljivo je da kada je osveštan obnovljeni hram 1910, horom je dirigovao Stevan Stojanović Mokranjac, koji je bio čest gost Crkvene opštine subotičke.

Ničega od toga ne bi bilo, kažu hroničari ove bogomolje, da nije bilo uglednih srpskih porodica Radić, Manojlović i Ostojić, ali i mnogih drugih, koji su stasavali uz hram i veliki deo svoga imetka zaveštali crkvi.

Jedan od krstova koji se danas nalazi u porti, a gde će u nedelju biti dočekan patrijrah Porfirije, darovao je katolik Mate Vojnić, a najveći donator prilikom velike obnove hrama bio je gradonačelnik Karolj Biro kao i Grad Subotica.

- Patirjarha ćemo dočekati pored krsta koji je podigao rimokatolik, što je učinio sa čašću i ljubavlju prema pravoslavnim Srbima. I pod tim krstom pozivamo sve da dođu da učinimo praznik onakvim kakav treba da bude jer je to spomenik našeg grada i praznik našeg grada - dodaje otac Miloš.

A, praznik je slava Eparhije bačke.

- To je tradicija koja postoji od 1967. i svake godine se proslavlja u drugom mestu naše eparhije. Od ove godine, patron Eparhije bačke obeležava se 2. oktobra, jer imamo nove svete u kalendaru Srpske pravoslavne crkve, koji su prošle godine kanonizovani, a to je Prenos moštiju Svetog Irineja (Ćirića), episkopa bačkog i Svetih mučenika bačkih - objašnjava prezviter Veljko Vasiljev, arhijerejski namesnik subotički. - S obzirom na to da smo povezani sa ovim svetiteljem - vladikom Irinejom, i da naš hram slavi tri veka postojanja, odlučeno je da proslava bude u našem gradu.

Objašnjavajući nove svete u u kalendaru SPC, naši sagovornici podsećaju da je Srpska pravoslavna crkva u Subotici, pod vođstvom tadašnjeg paroha aleksandrovačkog Staniše Mihajlovića, tokom celog Drugog svetskog rata neumorno evidentirala naše sunarodnike internirane u logore Šarvar i Barč u Mađarskoj, te se i danas tamo nalaze spisi i arhiva neprocenjive vrednosti. Zahvaljujući upravo vladiki Irineju (Ćiriću) više od tri hiljade dece je spaseno iz logora i smešteno u srpske kuće širom Bačke, dok su se bolesni lečili u bolnici na Vodici, na obodu Subotice. Poseban zadatak bilo je spasavanje odojčadi sa majkama koje su bile smeštane u Srpskoj čitaonici u Subotici. Zahvaljujući njima od sigurne smrti spaseno je hiljade Srba. 

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije