RIMSKA CARICA PRE 1.700 GODINA VASKRSLA JERUSALIM I NJEGOVA SVETA MESTA: Sveta Jelena utemeljila Hodočasnički put dug 2.000 kilometara

I OVE godine će poklonici zakrčiti uličice Jerusalima na stazi Stradalnog puta ili Staze bola (Via Dolorosa) na Veliki petak, a na Veliku subotu napuniće rotondu oko Kuvuklije - kapele Hristovog groba u Hramu Hristovog Vaskrsenja da dočekaju blagodatni oganj.

foto: Boris Subašić

Na Vaskršnjoj liturgiji, hrišćani iz čitavog sveta ispuniće celu crkvu pod čijim su svodovima ključna mesta novozavetne sveštene istorije: brdo Golgota na kome je Hrist razapet i gde je izdahnuo, ploča na kojoj je miropomazan, grob u kome je sahranjen i iz njega trećeg dana vaskrsnuo.

Ni ovi rituali, ni sveta mesta, a ni grad Jerusalim ne bi postojali da pre 1.700 godina u maloazijskom gradu Nikeji imperator Konstantin nije sazvao Prvi vaseljenski sabor i da njegova majka Avgusta Flavija Helena istovremeno nije krenula na putovanje u Svetu zemlju i Jerusalim koji se tada zvao Elija Kapitolina.

Ova dva događaja su predodredila budućnost sveta. Na Nikejskom saboru u hramu Svete Sofije, ozvaničeno je i kanonizovano hrišćanstvo kao nova religija Rimskog carstva, a da bi taj veliki poduhvat bio zaokružen, sveta carica-majka Jelena, krenula je 325. iz Nikeje u Svetu zemlju da otkrije kultne tačke nove vere: mesta Hristovog rođenja, stradanja, smrti i vaskrsenja. Pre toga morala je da otkrije sam Jerusalim, jer su grad iz Isusovog vremena Rimljani posle slamanja jevrejskog ustanka 70. godine doslovno sravnili sa zemljom.

Sveta Jelena je svojim putovanjem utemeljila Hodočasnički put koji je u sledećim vekovima postao najvažnija hrišćanska poklonička ruta. Staza kojom se danas kreću poklonici kroz Stari Jerusalim predstavlja samo konačni deo njenog putovanja dugog oko 2.000 kilometara.

Dizajn centar Novosti

U spomen na Nikejski sabor i epsko putovanje iz Nikeje do Jerusalima, reporter "Novosti" se zaputio u antičku Anatoliju, današnju tursku Anadoliju, da ponovo otkrije veliki Hodočasnički put. Razlog više za ovo putovanje bio je što on povezuje zaboravljenu istoriju hrišćanstva sa zaboravljenom istorijom i seobama srpskog naroda.

foto: Boris Subašić

Na Hodočasničkom putu se nalaze ostaci tri utvrđena grada: Gordoserbona, Lulona i Kilikijske kapije čije su posade od 7. veka bili Srbi koje su romejski carevi kolonizovali sa Balkana da budu graničari imperije napadane od Omejadskog kalifata. Oni su ostali čuvari pokloničke staze ka Jerusalimu sve dok ona nije konačno prekinuta u 11. veku osvajanjima Seldžuka.

foto: Boris Subašić

O tome svedoče i romejski i arapski zapisi, ali i toponimi na savremenim turskim geografskim kartama, kao i nova arheološka otkrića na trasi Hodočasničkog puta, bez koga bi danas Jerusalim bio samo mit, ili bi možda postojao pod drugim imenom. Naime, sveti grad bio je decenijama samo pusta gomila šuta nakon što su ga 70. godine razorili Rimljani, a zatim su ruševine dodatno usitnjene da bi se nivelisalo tlo na kome je 125. godine podinuta Kolonija Elija Kapitolina, grad naseljen legijskim veteranima u koji Jevreji nisu smeli da uđu.

Foto: Boris Subašić

Ali sveti gradovi ne iščezavaju tako lako: posle 255 godina od uništenja Jerusalima, imperator Konstantin je odlučio da ga vaskrsne i da na mestu Hristovog stradanja i vaskrsenja podigne veličanstven memorijal, rotondu nad Isusovim grobom, od koga je išla staza kroz perivoj sa kolonadom stubova do vrha Golgota na kome je stajao Časni krst.

Konstantin je podigao memorijal koji se danas nalazi pod svodovima Hrama Hristovog Vaskrsenja, zahvaljujući preduzimljivoj majci, prvom biblijskom arheologu.

foto: Boris Subašić

Njeni problemi otkrivanja glavnih tačaka novozavetne istorije postaju jasni kada se sa ulice u Jevrejskoj četvrti današnjeg Starog Jerusalima spusti stepenicama desetak metara na nivo glavne ulice, koja datira iz prvih godina naše ere, a otkopali su je arheolozi. U Jelenino vreme je približno istu razliku u visini između ulice Elije Kapitoline i grada iz Isusovog vremena popunjavao šut. Ona nije imala georadar, ali je uočila ljude koji su se uvlačili u rupe ispod Venerinog hrama i razgovarala je sa njima. Videvši da je dobronamerna otkrili su da posećuju sveta mesta ispod mnogobožačkog hrama koji je podignut na brdu Golgota, gde je umro i vaskrsnuo Hrist.

foto: Boris Subašić

Ostatak priče se sveo na arheološka iskopavanja i građevinske radove, kojima su pre 1.700 godina stvorene kultna mesta koja poklonici i dans obilaze. Od tada počinje proslavljanje Vaskrsa u Jerusalimu. Nažalost vremenom je zaboravljena velika priča o tome ko je i kako vaskrsnuo Jerusalim, a ona počinje u današnjem turskom gradiću Iznik u koji putnik minibusom - dolmušem ulazi kroz još čvrsti prsten visokih zidina sa moćnim kulama antičke Nikeje. On širokom ulicom na pravcu sever-jug, rimskim kardom, stiže do centralnog gradskog trga, gde se ukršta pod pravim uglom sa drugom velikom saobraćajnicom, rimskim dekumanumom. Tu vozač dolmuša staje kraj drevne bazilike (posle osvajanja sultana Bajazita dodat joj minaret) i kaže: "Aja Sofija, Nikeja".

foto: Boris Subašić

To je ista Crkva Svete Sofije u kojoj je održan Nikejski sabor, a ulicom koja kraj nje vodi ka istoku Sveta Jelena je pre 1.700. godina došla do veličanstvene kapije i izašla na stari Vojni put, tada najbržu saobraćajnicu napravljenu za legije koje su marširale u Siriju, Palestinu, Arabiju i Egipat. Ona je danas skrivena ispod asfalta moderne saobraćajnice nižeg reda koja vodi ka antičkoj Ankiri, današnjoj Ankari.

foto: Boris Subašić

Od nekadašnjih važnih naselja uz Vojni i Hodočasnički put ostala su najčešće samo imena u srednjovekovnim hronikama. Među nestalim gradovima je vekovima bio i Juliopolis, koji se navodi kao prva velika stanica na pokloničkoj ruti posle Nikeje. On je posle turskih osvajanja nestao iz istorije do 1890. kada je istoričar i arheolog ser Vilijam Mičel Remzi pešačeći i jašući stigao iz Svete zemlje na breg iznad klisure turske reke Sakarije, antičkog Sangariosa, kraj zabačenog anadolskog sela Čajirhan. Tu je ugledao veličanstvene ruine nepoznatog grada, a iščitavajući romejske hronike zaključio je da su to ostaci Juliopolisa, koji je u 7. veku dobio ime novo ime Gordoserbon, jer su u njega bili kolonizovani Srbi.

foto: Boris Subašić

Prateći stare pokloničke itinerere preko prostranstava anadolijske visoravni stigli smo do ostataka dve zaboravljene tvrđave na ključnim tačkama koje su kontrolisale Hodočasnički put kroz surovi planinski masiv Taurus. Jedna se nalazila na planini Lulon, a druga nad planinskim tesnacem Kilikijska kapija, a obe lokacije na savremenim turskim geografskim kartama imaju isti naziv - Asakaliba, nastao od starog arapskog naziva Hisn al Sakaliba, što znači "Grad (tvrđava) Slovena". Američki vizantolog Majkl Grebner je zapisao: "Poznato je da je u velikom arapskom pohodu 716-718. zauzeta tvrđava koja se naziva Hisn el Sakaliba, "Grad Slovena".

foto: Boris Subašić

Pažljivo proučavanje otkrilo je da je ovaj centar, koji se takođe zove Lulon, bio ključna tvrđava na istočnoj granici carstva. Ruski orijentalista, akademik dr Dmitrij Jevgenijevič Mišin, pronašao je vezu Hisn el Sakalibe sa Gordoserbonom: "U Aziji su sredinom 7. veka već postojale slovenske kolonije, a 680. godine izvori prvi put pominju naselje Gordoserbon u Bitiniji, u kome mnogi istraživači vide koloniju Srba osnovanu oko sredine 7. veka. Godine 715. trupe Maslama ibn Abd el Malika zauzele su tokom pohoda na Vizantiju 'tvrđavu Slovena'. Zbog činjenice da u to vreme ne znamo ni za kakve seobe Slovena u Malu Aziju, ostaje da se pretpostavi da su garnizon tvrđave činili ljudi iz nekadašnje bitinijske kolonije, Gordoserbona".

Pozdravljajući se sa senima davno nestalih zemljaka oprostili smo se i od Hodočasničkog puta. Poslednji pešaci koji su prošli ceo put od Nikeje, preko Male Azije do Svete zemlje bili su 1099. krstaši u Prvom krstaškom pohodu.

foto: Boris Subašić

SVETITELjI SAMO PRAVOSLAVCIMA

foto: Boris Subašić

PAPSKI krstaši, iako su mogli, nisu obnovili Hodočasnički put, jer je on za njih bio - šizmatički. Naime, posle pobedonosnog pohoda oni su napravili strahovit pokolj muslimana, ali nisu poštedeli ni pravoslavce, čije su sveštenstvo i monaštvo izbacili iz crkava i manastira, a stanovništvo izvan gradskih zidina. Tvorci hrišćanskog, pravoslavnog, Rimskog carstva, koji su vaskrsli Jerusalim, sveti Konstantin i Jelena, bili su za pape posle velikog raskola 1054. šizmatici, a ni posle 1.700 godina od Nikejskog sabora i ustanovljenja Hodočasničkog puta stvari se nisu promenile: Konstantin i Jelena su svetitelji samo za pravoslavce.

foto: Boris Subašić

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije