KORIDOR ŽIVOTA ZA MILION I PO SRBA: Pre 33 godine počele borbe za oslobođenje tada jedine veze RS i RSK sa Srbijom

BITKA za oslobađanje koridora kroz Posavinu koji je bio presudan za opstanak milion i po izolovanih Srba u zapadnom delu Bosne i Hercegovine i Republike Srpske Krajine, počela je i završena je ranije nego što su zamislili stratezi Vojske Republike Srpske (VRS).

Foto: R. Ćuković

 Već 12. juna 1992. borci Prvog krajiškog korpusa VRS napali su hrvatsko-muslimanske formacije kod sela Modran južno od Dervente i započeli Operaciju koridor 92 bez koje danas Republika Srpska verovatno ne bi postojala.

Naime, vojne i paravojne jedinice iz Hrvatske, uključujući one sačinjene od muslimana, od marta 1992. počele su da prelaze Savu i okupiraju strateške delove Posavine i Semberije u BiH, pripremajući presecanje srpske teritorije u ratu koji je, zvanično, buknuo više od mesec kasnije.

- Tokom maja 1992. Modriča, Derventa i okolna sela došli su pod vojnu upravu hrvatske vojske i Hrvatskog vijeća obrane i time se spojili sa snagama u Gradačcu, te presekli sve putne pravce koji iz Krajine vode prema Šamcu, Brčkom, Bijeljini, Srbiji i ostatku sveta. Prekidanjem veza sa Srbijom, došlo je do nestašice u svim sferama života i zbog toga je nastala panika među stanovništvom, a naglo se povećavala smrtnost civilnog stanovništva. Time se nad srpskim narodom obe Krajine nadvila zlokobna pretnja genocida i potpunog istrebljenja. U takvoj situaciji nije bilo mnogo mogućnosti. Ili se prepustiti na milost i nemilost neprijatelju ili krenuti u borbu za put života - navode istoričari, autori studije "Republika Srpska u odbrambeno-otadžbinskom ratu" koji je izdao Republički centar za istraživanje rata, ratnih zločina i traženje nestalih lica RS.

Foto: R. Ćuković

U maju 1992. odlukom UN pod pritiskom SAD su zabranjeni čak i humanitarni letovi i gradonačelnik Banjaluke se obratio direktno generalnom sekretatru UN Butrosu Galiju moleći za odobrenje da avion iz Srbije dopremi kiseonik za porodilište, gde je zbog njegovog nedostatka od maja do juna umrlo 12 beba. Odgovora nije bilo i general Momir Talić, komandant Prvog krajiškog korpusa VRS je rekao saradnicima: "Hoću koridor do Vidovdana, pa makar to bila kozja staza, neću da deca umiru!"

Sve je rađeno u tajnosti, pa neprijatelj nije shvatio da je operacija počela 12. juna, jer su njeni stratezi odluku o proboju koridora zvanično saopštili tek sedam dana kasnije. Operaciju su vodili general-pukovnik Momir Talić i general-potpukovnik Boško Kelečević, načelnik Prvog (krajiškog) korpusa Vojske RS, general pukovnik Borivoje Đukić, komandant specijalne jedinice MUP Republike Srpske Krajine i general-major Novica Simić, načelnik Štaba Prve oklopne brigade Prvog krajiškog korpusa.

Foto: R. Ćuković

Autori pomenute studije, navode da je toku izvođenja "Operacije koridor 92" komanda hrvatsko-muslimanskih snaga i Operativne grupe "Istočna Posavina" raspolagala sa 16 brigada: pet motorizovanih i 11 lakih pešadijskih. Motorizovane su bile regularne vojske Republike Hrvatske, a lake HVO uz sadejstvo tri brigade tzv. Armije RBiH.

- Oko 25.500 boraca ratovalo je na strani hrvatsko-muslimanskih snaga u ovoj operaciji. Brigade su nakon formiranja i naoružavanja bile u ilegali, potpomognute naoružanjem od strane državnog vrha Republike Hrvatske. Mnogi "psi rata" koji su se borili u redovima Hrvatske vojske (Francuzi, Holanđani, Amerikanci, Mađari, Albanci i drugi), vođeni mržnjom prema Srbima i dobrom zaradom i pljačkom, prebacili su se u BiH kako bi tamo nastavili sa svojim krvavim poslom, koji je započet u Hrvatskoj i Krajini - navodi se u studiji.

Foto: R. Ćuković

Zvanični plan da glavni deo "Operacije koridor 92" počne 24. juna u tajnosti je promenjena, kada je Komanda Prvog krajiškog korpusa od obaveštajaca dobila podatke da se sprema dolazak pojačanja iz Hrvatske u Posavinu.

- Kad smo to saznali, vremena za gubljenje nije bilo. Odlučio sam da proboj koridora krene 22. juna. Operacija je počela snažnom artiljerijskom pripremom, a u akciju se uključila i avijacija sa 12 aviona i helikopterske sanitetske jedinice. Prvi dan je bio pravi pakao - sećao se general Talić.

Foto: R. Ćuković

Glavni udar VRS išao je desnom obalom reke Bosne, teškim planinskim putem preko Trebave, što je zbunilo neprijatelje i izazvalo pometnju u njegovim jedinicama. "Put života" probijen je dva dana pre roka, u noći između 25. i 26. juna 1992. kada su se borci Prvog krajiškog i Istočnobosanskog korpusa VRS susreli u rejonu sela Kornica i Čardak u opštini Modriča. Blokada srpskih teritorija, koja je trajala 42 dana, probijena je, a put ka Srbiji je sada bio slobodan.

Foto: R. Ćuković

Strategija obmane neprijatelja

SRPSKA artiljerija je 24. juna 1992, po naredbi generala Talića počela intenzivno granatiranje položaja protivnika duž dela fronta gde napad uopšte nije planiran. Muslimanski i hrvatski komandanti su naseli i prebacili deo snaga u oblast Tuzle, a Prvi krajiški korpus je svom snagom udario na liniju Derventa - Bijelo Brdo - Odžak - Modriča.

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije